مسجدوکیلشیرازدر مجموعه بناهایزندیه، در کناربازار وکیلوحمام وکیلدر مرکز این شهر قرار دارد.
این بنا یکی از بناهای زیبا و بسیار مستحکم دورهزندیهمیباشد که از لحاظ هنری و معماری دارای اهمیت زیادی است، اینمسجدبدستورکریم خان زندساخته شدهاست. طرح این مسجد دو ایوانی بوده و دارای دوشبستانجنوبی و شرقی است.
شبستان جنوبی باستونهایسنگی یکپارچه و مارپیچ از شاخصههای معماری ایرانی واز مناطق دیدنی این مسجداست که دارای ۴۸ ستون سنگی یکپارچه میباشد.
مساحت این شبستان در حدود ۵ هزار متر مربع است و منبر چهارده پلهای یکپارچه از سنگ مرمر از زیبائیهای قسمت شبستان میباشد. گویند به فرمان کریم خان این سنگ ازمراغهبه شیراز آورده شد.
در سمت شمال مسجد طاق بلند و مهمی ساخته شده که به طاق مروارید معروف است و در دور این طاق با قلم درشت و خط ثلث عالی یکی از سورههای قرآن به صورت هلالی نوشته شدهاست.
این مسجد بر طبق بافت معماری سنتی این مرز و بوم در یک مجموعه اجتماعی قرار گرفته و هماهنگی زیبایی را در پیوند دین و دنیا، بوجود آوردهاست. کاشی کاری صحن و ایوانهای شمالی و جنوبی نیز بسیار زیبا و از انواع هفت رنگ و معرق میباشد.
ارگ کریمخانی
ارگ کریم خان در مرکز شهرشیرازقرار دارد. این ارگ در دوره سلطنتسلسله زندیهساخته شدهاست و پس از اینکهکریم خان زندشیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را بهعنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد، به ارگ کریمخان معروف شد. در زمان سلطنتسلسله پهلویاز ارگ بهعنوان زندان استفاده شد که آسیبهایی به آن وارد شدهاست. در سال ۱۳۵۰ این ارگ به اداره فرهنگ و هنر وقت واگذار شد. این بنای بزرگ اکنون زیر نظرسازمان میراث فرهنگیجمهوری اسلامی ایراناداره میشود و از چند سال پیش کار مرمت این بنا آغاز شدهاست تا به عنوان موزه بزرگفارسمورد استفاده قرار گیرد.
بازار وکیل
بازار وکیلشهرشیرازیکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخیایراناست. این بازار که به فرمانکریم خان زند(۱۱۷۲ - ۱۱۹۳ ه. ق) ساخته شده، اکنون درمرکز شهرشیراز (شرق میدان شهدا) قرار گرفتهاست. (مسجدوحمامتاریخی وکیل نیز در کنار این بازار قرار دارند) بازار طویل خوش طرحی که از بهترین آثار کریم خان زند است و هنوز تقریباً سالم و پابرجای در شیراز باقیمانده، بنام «بازار وکیل» مشهور است و تصور میرود شهریار زند پس از ملاحظهبازار قدیمیلار (از آثارزمان شاهعباس کبیر) طرح آنرا در شیراز ریختهاست. تمام کارهای بازرگانی، خرید و فروش کالاهای داخلی و خارجی و مبادلات پایاپای، صدور یا دریافت حوالجات و صرافیها همگی در حجرههای این بازار انجام میگرفته و در واقع بازار وکیل مانند قلب واقعی شیراز بوده و تمام امور بازرگانی در آنجا به جریان میافتادهاست.
باغ ارم
تاریخ ساخت و بنیانگذار اولیه باغ ارمشیراز، بهدرستی مشخص نیست؛ ولی توصیفهایی از آن در سفرنامههای متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمدهاست.این باغ در روزگارسلجوقیانوآل اینجوپا برجا بوده است. در زمانزندیههمکریمخان زنددر سازندگی و بهسازی این باغ کوشید. در زمانقاجاریهاین باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی افتاد. در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد. اما در زمان سلطنتناصر الدین شاهقاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی خان نصیر الملک پی ریزی شد که با مرگ وی خواهر زاده او ابولقاسم خان نصیر الملک امور باغ ارم را به دست گرفت و عمارت نیمه کاره را تکمیل کرد. این عمارت تا کنون پابرجاست.[۱]این باغ تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از اقصا نقاط جهان در این باغ کاشته شده است؛ به شکلی که باغ در قالب یک نمایشگاه از انواع گلها و گیاهان درآمدهاست. در حال حاضر این باغ در اختیاردانشگاه شیرازاست؛ باغ گیاهشناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سیوپنجمین اجلاس کمیتهٔ میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت گردید.
باغ دلگشا
باغ دلگشا یکی از باغهای تاریخیشیرازبوده و در ناحیهآرامگاه سعدیقرار دارد. پیشینه آبادانی و دیرینگی این باغ به به دوران پيش از اسلام و زمان فرمانرواییساسانیانمیرسد.
باغ دلگشا در دورهتیمور گورکانیدر اوج آبادانی بوده تا جایی که گفته شده تیمور پس از دیدن آن، درسمرقندباغی را به همین نام بنا کرد. اين باغ در دوره صفویه نیز بسیار نامور بوده، به گونهای که در نوشتهها و نفاشیهای به جا مانده از جهانگردان اروپایی در آن دوران از نام باغ هم فراوان یاد شده است.
در فاصله دورهنادرشاهتادودمان زندیهاین باغ آسیبهای فراوانی به خود دید و در زمانکریمخان زندباز آباد شد. در این باغ عمارتهایی مربوط به دورهقاجاریهدیده میشود.