طی روزهای اخیر آن دسته از شهروندان مازندرانی که به پزشک خانواده خود مراجعه کردند ، با درخواست مبلغ چهار هزار تومان به عنوان حق ویزیت مواجه شده اند ، درخواستی که طی هشت سال گذشته سابقه نداشت و بسیاری از آنان را شوکه کرده است.
تعدادی از شهروندان که با خبرنگاران ایرنا برای انعکاس موضوع در رسانه ها تماس گرفتند ، گفتند که ابتدا درخواست حق ویزیت را شوخی تلقی کردند ، ولی وقتی علت را پرسیدند ، متوجه شدند که این مبلغ با عنوان " فرانشیز " بدون هرگونه مقدمه و اطلاع رسانی به حسابشان گذاشته شده است .
خبرنگار ایرنا برای بررسی موضوع به مطب تعدادی از پزشکان خانواده در شهرهای مختلف مراجعه کرد و متوجه شد که اخذ این مبلغ مصوبه ای از سوی شورای هماهنگی طرح پزشک خانواده زیرمجموعه معاونت بهداشتی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی است.
بر اساس این مصوبه ، از اول مهر ماه بیماران تحت پوشش پزشکان خانواده شهری در مازندران برای هر مراجعه درمانی به پزشکشان که پیش از این به صورت رایگان بود ، باید ۴۰ هزار ریال به عنوان فرانشیز یا حق ویزیت پرداخت کنند که برابر با ۳۰ درصد هزینه ویزیت مراکز درمانی دولتی است.
تصویب این مبلغ در حالی است که در کتابچه اجرایی طرح پزشک خانواده بندی به عنوان " فرانشیز " وجود دارد که در آن ضمن تعریف واژه فرانشیز ، به صراحت تاکید شده است : در برنامه پزشک خانواده فرانشــیز دارو و ویزیت پزشک خانواده و تیم سلامت سطح یک رایگان خواهد بود. برای جلوگیری از تجویزغیرمتعارف دارو و پاراکلینیک ، عملکرد پزشک در این زمینه در پایش او به طور محسوس لحاظ می شود".
گذشته از این ، یکی از مبانی فلسفی طرح پزشک خانواده قطع ارتباط مالی میان پزشک و بیمار بوده است تا نظام بهداشتی کشور بتواند از مسیر درمان محوری ناکارآمد وارد ریل سلامت محوری شود و پزشکان هم به جای تمرکز صرف بر درمان بیماران ، تلاششان را بر جلوگیری از بیماری قرار دهند.
یکی از بیماران ساروی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از اخذ ویزیت توسط پزشکان خانواده انتقاد کرد و گفت که این کار می تواند بسیاری از دستاوردهای طرح پزشک خانواده و زحمات پزشکان در شناسایی افرادی را که بیماری های زمینه ای چون دیابت و فشار خون یا بیماری های دیگر دارند به هدر دهد چون عملا سبب می شود این دسته از بیماران دیگر تمایلی به مراجعه به پزشک نداشته باشند.
یکی از مزیت های طرح پزشک خانواده در مازندران این بوده که موفق شد بخش زیادی از جمعیت دارای بیماری های زمینه ای را شناسایی کند و آنها را تحت مراقبت قرار دهد. شناسایی ، آموزش و کنترل بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون و یا هر عارضه نهفته دیگری که تهدیدی برای سلامتی فرد محسوب شود ، یکی از وظایف پزشک خانواده تعریف شده است.
طبق گزارش رسمی که سال پیش منتشر شد ، مازندران به خاطر اجرای طرح پزشک خانواده ، رتبه دوم را در شناسایی بیماران دیابتی دارد. پزشکان از دیابت و فشار خون به عنوان مادر بیماری ها یاد می کنند. بر اساس برآوردهای رسمی ، دیابت ۱۱ درصد هزینه درمان نظام سلامت را به خود اختصاص می‌دهد.
یکی از ویژگی های این بیماری ، خاموش بودن آن است و زمانی که علائم بالینی اش بروز می کند ، ممکن است وضعیت سلامتی فرد دیگر برگشت پذیر نباشد. قطع عضو، نابینایی، نارسایی کلیوی، عوارض قلبی و عروقی از جمله عوارض قند خون بالا به شمار می رود.
همچنین در طرح پزشک خانواده برای گروه های مختلف سنی و جنسی مانند مادران باردار ، نوزادان و کودکان ، افراد بالای 50 سال و مسن بسته های ویژه مراقبتی در نظر گرفته شده است و جمعیت این گروه ها برای این که قطار نظام سلامت محور به حرکتش در مسیر ادامه دهد ، باید طبق برنامه زمان بندی به پزشک خانواده خود مراجعه کنند .
نارضایتی و ناچاری پزشکان
نکته جالب ماجرا در تعریف و تصویب حق ویزیت یا فرانشیز برای پزشکان خانوده این است که خود این پزشکان هم از این طرح رضایت ندارند و بر این اعتقادند که از روی ناچاری آن را اجرا می کنند.
چند تن از پزشکانی که خبرنگار ایرنا با آنان گفت و گو کرد ، بر این نکته صحه گذاشته اند که این مصوبه ممکن است بخش زیادی از نتایج طرح را همان گونه که برخی از بیماران گفتند ، از بین ببرد و هزینه بیشتری از آن چیزی را که از این محل نصیب نظام سلامت می شود ، به آن تحمیل خواهد کرد.
یکی از پزشکان خانواده در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : اگر چه دریافت فرانشیز برای تامین هزینه های مازاد تحمیلی ناشی از ویروس کرونا مانند خرید تجهیزات حفاظتی و افزایش چندین برابری اجازه بهای مطلب و سایر لوازم مصرفی پزشکان موثر است ، ولی دریافت هزینه از مردم نوعی وارد کردن خدشه به هدف طرح و مهم ترین بند اجرایی آن یعنی همان قطع ارتباط مالی بین پزشک و بیمار است.
دکتر مهدی ابراهیمی سیاوشی افزود : اکثر پزشکان خانواده با دریافت فرانشیز از مردم به هر میزانی مخالفند ولی به نظر می رسد این مصوبه به جای افزایش سرانه پرداختی به پزشکان خانواده تصویب و ابلاغ شده است.
وی توضیح داد : طرح افزایش سرانه دستمزد پزشکان خانواده از مدتی قبل مطرح بود و به نظر نظر می رسد ستاد اجرایی با تصویب پرداخت فرانشیز از مردم ، به جای حل مشکل از راه خودش ، اقدامی دم دستی انجام داد تا سریع تر به نتیجه برسد و مطالبه پزشکان بابت افزایش سرانه پیگیری نشود.
این پزشک خانواده با اظهار این که در حال حاضر بسیاری از بیماران با نارضایتی مبلغ فرانشیز را پرداخت می کنند ، بر ضرورت تجدید نظر در این زمینه تاکید کرد.
در طرح پزشک خانواده با توجه به این که هیچ ارتباط مالی میان پزشک و بیمار وجود ندارد ، هر پزشک بابت هر فردی که زیر پوشش دارد مبلغی به عنوان سرانه از وزارت بهداشت دریافت می کند. به طور معمول و طبق تعریف هر پزشک خانواده در یک شیفت بین 500 تا یکهزار و 500 و در دو شیفت تا 2 هزار و 500 بیمار را زیر پوشش دارد و بابت هر یک از این افراد اعم از این که در طول ماه با او مراجعه کنند و یا نکنند ، مبلغی به عنوان سرانه دریافت می کند.
اگر چه مبلغ سرانه برای پزشکان خانواده طی دو سال گذشته رسانه ای نشده است و موضوعی درون سازمانی میان دانشگاه علوم پزشکی و پزشکان محسوب می شود ، ولی قبل از آن سرانه هر نفر اندکی بیشتر از پنج هزار تومان بود.
فشار مضاعف بر اقشار آسیب‌پذیر
مدیرکل بیمه سلامت مازندران هم با ابراز نگرانی از بازگشت پول به دخل پزشکان خانواده ، این مصوبه را خلاف اهداف و استانداردهای پیش بینی شده برای طرح پزشک خانواده دانست.
دکتر رسول ظفرمند به خبرنگار ایرنا گفت : در حال حاضر سرانه دریافتی پزشکان خانواده از هر بیمار بین ۶۰ تا ۷۰ هزار ریال است و هر پزشک خانواده شهری نیز به صورت پاره وقت یکهزار و ۲۵۰ و تمام وقت حدود 2 هزار ۵۰۰ تا سه هزار نفر را تحت پوشش دارد و دستمزد آنها نیز از سوی شرکت های بیمه ای در حال پرداخت است.
وی گفت : اگرچه ممکن است که ستاد اجرایی با این استدلال که جایگاه قانونی برای افزایش فرانشیز را برای ویریت داشته و کارش را رنگ و جلای قانونی بدهد، ولی به اصل طرح پزشک خانواده که قطع ارتباط مالی بین پزشک و بیمار بود با این مصوبه آسیب جدی وارد کرد .
ظفرمند در عین حال گفت که احتمالا این مصوبه برای نیم سال دوم سال جاری است و روند اجرایی آن برای سال آینده تغییر کند.
وی افزود : این دریافتی هیچ تغییری در پرداختی شرکت های بیمه ای به پزشکان و سرانه آنها ایجاد نمی کند، ولی به بیماران تحت پوشش فشار وارد می کند که باید برای هر بار مراجعه به پزشک خانواده برای درمان ۴۰ هزار ریال ویزیت بپردازند که بخشی از بیماران به خاطر این که از اقشار آسیب پذیر هستند و بیمه پایه استفاده می کنند ، ممکن است دچار مشکل شوند.
صف طولانی مخالفان
قائم مقام انجمن پزشکان خانواده مازندران هم اگر چه از هزینه های مازاد تحمیلی ناشی از ویروس کرونا و گرانی و ثابت ماندن سرانه پزشکان خانواده گلایه کرد ، ولی گفت که انجمن پزشکان خانواده استان پیشنهاد افزایش سرانه را داده بود ولی ستاد اجرایی به جای آن این مصوبه را صادر و اجرایی کرد.
دکتر یاسر قزوینی به خبرنگار ایرنا گفت : تصویب فرانشیز ۴۰ هزار ریالی برای مراجعه هر بیمار برای کارهای درمانی به پزشک خانواده تا حد زیادی خلاف اهداف اولیه طرح که همان قطع ارتباط مالی بین پزشک و بیمار است ، محسوب می شود ولی ظاهرا قرار است به طور آزمایشی برای نیم سال دوم اجرا شود.
وی افزود : با شیوع ویروس کرونا میزان مراجعه مردم به پزشکان خانواده نسبت به گذشته افزایش یافت و این تردد ها هزینه های ضدعفونی، ماسک و سایر تجهیزات حفاظت فردی را برای کارکنان مطلب پزشکان خانواده تحمیل کرد و اگر این هزینه ها را با رشد چند برابر اجاره بهای مطلب ، دستمزد کارکنان اضافه کنیم، می بایست سرانه افزایش می یافت که ظاهرا ستاد ترجیح داد برای سال جاری فرانشیز را مصوب کند و ما به دنبال اجرای افزایش سرانه حداقل برای سال آینده هستیم.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم به خبرنگار ایرنا گفت : پیشنهاد ما به ستاد اجرایی برای پوشش هزینه های تحمیلی پزشکان خانواده در دوران کرونایی و تورم افزایش سرانه بود و همچنان ما بر این پیشنهاد اصرار داریم و برای سال آینده هم بر روی همین بحث خواهیم کرد.
دکتر قاسم اویس افزود : به هر حال ستاد اجرایی طرح پرشک خانواده از بین پیشنهاداتی که دو استان فارس و مازندران ارایه کردند، برای نیم سال دوم با پرداخت فرانشیز از سوی بیماران موافقت کرد و این پرداخت نیز صرفا برای کارهای درمانی باید پرداخت شود.
وی گفت : پزشکان خانواده حق ندارند برای سایر خدمات شامل مشاوره ، زنان باردار، کودکان زیر پنج سال و چکاپ فشار خون و دیابت از بیماران خود این فرانشیز را دریافت کنند و چنانچه این دریافتی برای خدمات مشاوره ای دریافت شود، با پزشکان متخلف برخورد خواهد شد.
اویس علت مخالفت دانشگاه علوم پزشکی مازندران با دریافت فرانشیز را برگشت ارتباط مالی بین پزشک و بیمار ولو با اندک دریافتی نقدی دانست و اظهار داشت : دستورالعمل اجرایی پزشک خانواده به منظور افزایش شاخص های کیفی خدمات بهداشتی و قطع ارتباط مالی بین پزشک و بیمار به عنوان دو هدف مهم برنامه ریزی شد و با این مصوبه تا حد زیادی از اهداف اصلی این طرح دور می شود.
وی ابراز امیدواری کرد که ستاد اجرایی طرح پزشک خانواده حداقل برای سال آینده مصوبه دریافت فرانشیز را لغو کند.