تابناک- در چنین شرایطی که کوهی از زباله در جنوب شهر آمل و مجاورت رود هراز وجود دارد، ساخت سدی غول پیکر بر روی این رود را می توان یک شوخی تلخ با طبیعت نام نهاد که متأسفانه اراده ای برای توقف آن وجود ندارد. مدیران اجرایی باید پیش از ادامه اجرای این طرح، اطمینان های لازم را به دوست داران محیط زیست بدهند؛ اطمینانی که البته انتظار نمی رود ماننده ایده پتوهای رسی سد گتوند آبکی باشد و یک جنایت زیست محیطی را رقم بزند.
گویا برای علاقه شدید مدیران منابع آب ایران به ساخت سد و اجرای طرح های چند میلیاردی در این حوزه نمی توان پایانی متصور شد؛ طرح هایی که حتی اگر با لحاظ کردن همه حساسیت ها به انجام برسند نیز آثار تخریبی فراوانی بر روی محیط زیست می گذارند، چه برسد به اینکه از همان ابتدا با اشکالات اساسی رو به رو باشند. مثل سد در حال ساخت هراز که کارشناسان محیط زیست آن را گتوندی دیگر می خوانند و مسئولان وزارت نیرو خبر از افتتاح آن در آینده نزدیک می دهند.
سد هراز یکی از جدیدترین سازه های غول پیکر انسانی است که بر روی رود هراز و در حوضه آبریز خزر در حال ساخت است. موقعیت این سد که در اهداف آن آبیاری کشاورزی و تأمین برق آمده است، در 20 کیلومتری جنوب شهر آمل و در همسایگی مرکز دپوی زباله های این شهر قرار دارد؛ موقعیتی که کارشناسان و دوستداران محیط زیست را نسبت به خسارت های احتمالی و آتی آن نگران کرده است.
عملیات ساخت این سد که قرار است حجم نرمال آن 240 میلیون مترمکعب و حجم مفید ذخیره آب آن 151 میلیون متر مکعب باشد، از سال 1388 آغاز شد و با 64 درصد پیشرفت تاکنون در سال 1398 افتتاح و آبگیری خواهد شد.
این سد مدتی است که در پی اعتراض مردم محلی منطقه و نگرانی دوست داران محیط زیست در مورد نحوه جانمایی و ضرورت یا عدم ضرورت اجرا به فضای رسانه ها کشیده شده و بسیاری از کارشناسان ساخت چنین سدی را که در فاصله کمتر از 5 کیلومتری مرکز دپوی زباله های شهر آمل است، خطرناک توصیف می کنند و نسبت به خطرات آتی آن هشدار می دهند؛ هشدارهایی که البته از نظر برخی مدیران محلی بی ربط و بی اساس است.
واقعیت این است که مرکز دپوی زباله های شهر آمل در 25 کیلومتری جنوب این شهر و در جاده هراز واقع است و بیش از سه دهه است که علاوه بر زباله های این شهر، مرکز دفن زباله های 7 شهر دیگر استان مازندران نیز هست.
پیشتر، زمانی که هنوز موضوع سد هزار و عملیات ساخت آن جدی نشده بود، ایراد اساسی‌ای که کارشناسان به این مرکز دفن زباله وارد می کردند، بحث شیرابه های این حجم سنگین زباله بود که به آب های زیر زمینی و رود هراز نفوذ می کرد؛ موضوعی که سابق بر این رئیس سابق شورای اسلامی شهر آمل و سایر اعضا بارها در مورد آن سخن گفتند.
خسرو ابراهیم‌زاده در این مورد گفته بود: شیرابه‌های ناشی از زباله به آب رودخانه هراز نفوذ و به زمین‌های کشاورزی اطراف خسارات جبران‌ناپذیری وارد کرده است. به نحوی که خطر آلوده شدن آب شرب شهروندان نیز وجود دارد و با آلودگی آب شرب منطقه یک فاجعه انسانی رخ خواهد داد؛ فاجعه ای که سلامت بیش از 400 هزار نفر از شهروندان را تهدید خواهد کرد. اگرچه در حال حاضر نیز نمی‌توان نسبت به اثرات سوء بر تولیدات کشاورزی به علت نفوذ شیرابه‌ها به مزارع کشاورزی و بروز بیماری‌های خاص همچون سرطان بی‌تفاوت بود.
محل دپوی زباله های هشت شهر مازندران که 35 سال است تنها مکان مناسب برای دفن زباله شناخته شده و هم اکنون نیز روزانه 200 تا 250 تن زباله به آن افزوده می شود، به شکلی کاملاً سنتی مدیریت می شود و شرایطش آنقدر اسفناک است که به گفته برخی مدیران محلی هم اکنون در این منطقه کوهی از زباله ساخته شده است.
بررسی ها نشان می دهد موضوع دفن زباله در اکثر شهرهای استان مازندران به دلیل آنچه که عدم جایابی مورد توافق همه مدیران محلی می توان نام گذاشت، هنوز با مشکلات فراوانی رو به رو است و در سال های نزدیک نیز نمی توان امید داشت این معضل به سادگی حل شود؛ معضلی باعث می شود همچنان فرایند دفن زباله در مکان کنونی و با شرایط سنتی موجود ادامه یابد.
در چنین شرایطی که کوهی از زباله در جنوب شهر آمل و مجاورت رود هراز وجود دارد، ساخت سدی غول پیکر بر روی این رود و گسیل دادن موج عظیمی از شیرابه های زباله به سمت این سد را می توان یک شوخی تلخ با طبیعت نام نهاد که متأسفانه در جریان است و اراده ای برای توقف آن وجود ندارد.
در مورد خسارت های اجرای سد هراز و روند اشتباهی که طی می کند، همین بس که مجوز زیست محیطی این سد در سال هایی بسیار دور و زمانی که اصلاً بحران زباله موضوعیت نداشت، صادر شد؛ مجوزی که اکنون و بدون لحاظ کردن شرایط موجود دستاویز مدیران استان برای اجرای این طرح است.
سد هرازی که می سازند را می توان تکرار فاجعه سد گتوند خواند و از این حیث که نادیده گرفتن کوه نمک در سد گتوند با نادیده گرفتن کوه زباله در هراز مشابهت دارد، می توان منتظر یک فاجعه زیست محیطی دیگر این بار در شمال کشور بود.
دو سال دیگر زمان افتتاح و آبگیری سد هراز فرا می رسد و میلیاردها تومان هزینه ای که در این مسیر انجام شده قرار است به نتیجه ای خوب منجر شود، اما آیا شرایط کنونی زباله های جنوب شهر آمل این اجازه را می دهد؟ آیا مدیران استانی قادرند در این مدت کم این بحران زیست محیطی را حل کنند؟
بر اساس واقعیت های جغرافیایی که روی زمین وجود دارد، اگر مسئولان بدون توجه به مشکل بزرگ دپوی زباله های 8 شهر مازندران که در جنوب شهر آمل و در حاشیه رود هراز دفن می شود، احداث سد هراز را آنهم با هدف تأمین آب کشاورزی و انرژی برق دنبال کنند، قطعاً منطقه را با آسیب های محیط زیستی جدی تری رو به رو خواهد کرد.
به عبارتی مسئولان اکنون در توجیه ساخت این سد موضوعاتی نظیر تأمین آب کشاورزی و انرژی برق را عنوان و با همین مهم در حال ساخت یک سد عظیم در شمال کشور هستند؛ منطقه ای که گفتن از مشکلات آب کشاورزی در آنجا چندان صحیح نباشد و یا اگر صحیح باشد در مقایسه با بحران های زیست محیطی از اولویت خارج می شود.
حالا و با تفاسیری که آمد، مدیران اجرایی استان و پیمانکاران این طرح بزرگ باید و باید پیش از ادامه اجرای این طرح، اطمینان های لازم را به دوست داران و کارشناسان زیست محیطی بدهند و خیال آنها را با استدلال و ادله متقن علمی در مورد نداشتن خسارت اجرای این طرح راحت کنند؛ اتفاقی که البته انتظار نمی رود ماننده ایده پتوهای رسی سد گتوند آبکی باشد و در کم تر از چند روز ضمن نابود شدن یک جنایت زیست محیطی را رقم بزند.