به گزارش مهر، سال ۱۳۹۰ سند کنترل و پیشگیری از اعتیاد به عنوان نقشه راه مبارزه با اعتیاد به ۱۶ دستگاه اجرایی استان ابلاغ شد. مسئولیت گردآوری و تنظیم این سند بر عهده بهزیستی استان به عنوان مسئول کمیته پیشگیری و فرهنگی شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر واگذار شد تا به دلیل گستره اطلاعاتی این نهاد اجرایی از آسیب های اجتماعی برنامه دستگاه ها با نیازمندی ها متناسب سازی شود.
در طول سال های اخیر شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر بر اساس سند راه برنامه های خود را در چارچوب های از پیش تعیین شده به دستگاه ها ابلاغ کرد و از آن ها خروجی معقول خواست. با این وجود تغییرات بسیاری از چارچوب های ابلاغی را متاثر می ساخت و افزایش تعداد معتادان در سطح جامعه با ابعاد پیچیده و گسترده در قالب این چارچوب ها به صورت کامل مهار نشد.
تا جایی که در مقطعی شورای هماهنگی ستاد مبارزه جلسات خود را به پشت درهای بسته انتقال داد و سهم مشارکت رسانه و اطلاع رسانی به مردم از نتایج اقدامات را ضروری ندانست.
پنج سال از آغاز به کار اجرای این سند گذشته است و نقشه راه مبارزه به مقصد نهایی خود رسیده و این روزها تکاپوی بهزیستی اردبیل برای تدوین برنامه پنج ساله دوم مبارزه نشان از تغییر و تحولاتی در برنامه دارد.
تا جایی که بازنگری در برخی سیاست ها و اینبار پررنگ کردن نقش مردم در برنامه های مبارزه به جد در اولویت قرار گرفته و ضرورت آن احساس شده است.
در خصوص برنامه های اجرایی کمیته پیشگیری و فرهنگی شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر پای صحبت های مدیر کل بهزیستی استان اردبیل نشستیم.
رویا احمدیان مبارزه با اعتیاد را خارج از توان نهادهای دولتی می داند و معتقد است اصلی ترین درس سیاست گذاری ها این بود که باید برنامه های اجتماع محور داشته باشیم.
رویکرد اولویت دار بهزیستی استان در امر مبارزه با اعتیاد چیست؟
در پی بررسی های صورت گرفته از سطح جامعه بهزیستی به این نتیجه رسیده است که استراتژی اجتماع محور را برای مبارزه انتخاب کند. بهزیستی، ستاد هماهنگی و یا حتی وزارت کشور نمی تواند به تنهایی نسبت به مبارزه اقدام کند و باید تمامی آحاد جامعه در امر مبارزه بسیج شوند.
همانطور که در دفاع مقدس با مشارکت گسترده مردم توانستیم با ناملایمات چیره شویم در موضوع اعتیاد نیز ضرورت مشارکت جدی مردم احساس می شود. مبارزه با اعتیاد نیازمند حرکتی جهادی است که بدون عزم دولت و ملت در کنار یکدیگر به اهداف خود نمی تواند دست یابد.
چه راهکار عملیاتی برای جلب مشارکت مردمی به کار بستید؟
با هدف ورود به مقوله جلب مشارکت های مردمی در ۱۰۰ محله، محیط آموزشی و ...تیم های اجتماع محور مبارزه تشکیل دادیم. علاوه بر این ۱۲ انجمن پیشگیری اولیه و ۱۲ انجمن حمایت از معتادان ترک کرده که همگی سازمان های مردم نهاد و مردمی هستند تشکیل شده است.
تلاش این نهادها آگاه سازی عموم خانواده ها است که خطر اعتیاد را دور از خود نپندارند و بدانند اعتیاد هر لحظه اعضای خانواده شان را ممکن است تهدید کند.
بر اساس سند کنترل و پیشگیری از اعتیاد، بهزیستی عهده دار آموزش ۵۰۰ هزار نفر در جامعه طی پنج سال عمر خود بود. آیا این برنامه محقق شد؟
سند کنترل توسط ۱۶ دستگاه اجرایی، اجرا می شود که بهزیستی به عنوان مسئول کمیته پیشگیری و فرهنگی سند عهده دار بخشی از برنامه های آموزشی است. این سند برای سال های ۹۰- ۹۴ تنظیم شده بود و ما فرصت پنج ساله داشتیم آموزش آگاه سازی خود را برای ۴۰ درصد از جمعیت جامعه انجام دهیم و در کنار بهزیستی سمن های تمامی نهادهای اجرایی بازوهای یاریگر اجرای این برنامه بودند.
بهزیستی از نظر کمی توانسته به این رقم دست یابد و حتی فراتر رفته است. به عنوان مثال اگر برنامه های جمعی ورزش و جوانان استان از جمله همایش های پیاده روی با هدف آشناسازی با خطرات اعتیاد و نحوه مبارزه را به لیست اضافه کنیم به بیش از یک میلیون نفر آموزش داده ایم.
یعنی در مدت پنج سال به کل جمعیت استان آموزش داده اید؟
در واقع اینطور نمی توان گفت. چراکه ممکن است یک نفر در اغلب برنامه ها حضور یافته باشد. آموزش مستمر به صورت معقول به ۵۸۰ هزار نفر ارائه شده است. مهم برای ما کیفیت آموزش ها است و به همین دلیل اکیپ نظارتی، پژوهشی تشکیل شده تا دستاورد و خروجی سند کنترل را ارزیابی کند.
در حال حاضر بهزیستی تدوین سند پنج ساله دوم را در دستور کار قرار داده است. به عقیده شما چگونه نتایج برنامه سند اول مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟
ما از ۱۶ دستگاه متولی خواسته ایم تا حداکثر تا مهر ماه امسال برنامه های مبارزه خود را به بهزیستی تحویل دهند و بهزیستی بر اساس نیازها این برنامه ها را متناسب سازی و تجمیع کند. سند کنترل در پنج ساله دوم نقشه راه مبارزه برای سال های ۹۵ تا ۹۹ خواهد بود و در نظر داریم دستاوردهای سند اول را در این برنامه اعمال کنیم.
هنوز خروجی سند اول به صورت کامل احصا نشده اما بعد از تکمیل در برنامه های سند دوم اعمال خواهد شد.
رفع و حذف موانع برنامه پنج ساله پنجم به شدت در برنامه پنج سال ششم مورد توجه است. و از سویی برنامه دستگاه ها بر اساس نیاز ها متناسب سازی خواهد شد. نهایتا برنامه ها در قالب یک کتابچه جمع بندی شده و در اختیار همان دستگاه های متولی قرار می گیرد.
در برنامه ششم علاوه بر ۱۶ دستگاه ذکر شده، چهار دستگاه متولی که اعتبار خاص ندارند برای همکاری اعلام آمادگی کرده اند. شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر به ریاست استانداری هر ۴۵ روز یکبار و در صورت ضرورت هر ماه تشکیل جلسه داده و نحوه تحقق برنامه را پیگیری می کند. مشابه این جلسات به ریاست فرمانداران در شهرستان ها نیز تشکیل می شود.
اولویت خاصی برای نقشه راه در نظر دارید؟
اولویت اصلی ما آموزش است. به ویژه آموزش گروه های خاص از جمله سربازان، مدارس، مهدهای کودک، دانشگاه ها و محلات آسیب خیز در اولویت است.
بنده معتقدم اگر به آموزش اولویت داده شود حرکت سیستمی در مبارزه را به دنبال دارد و به دلیل اهمیت این موضوع بهزیستی در گروه های هدف ذکر شده تیم های آموزشی فعال کرده است. و حتی در محلات آسیب خیز به صورت جدی آموزش دنبال می شود.
در سال های اخیر بخشی از تلاش بهزیستی به کنترل و مبارزه با کمپ های غیر قانونی معطوف شده است. آخرین دستاوردهای این حوزه را تشریح کنید.
در حال حاضر ۱۲ کمپ یا مرکز بهبودی اقامت میان مدت رسمی در سطح استان دایر است و با همیاری نیروی انتظامی و قوه قضاییه افراد معتاد مایل به ترک به این مراکز معرفی می شوند.
با این وجود مطابق تاکید شما طی سال گذشته هشت کمپ غیر قانونی پلمپ شد. کمپ های غیر قانونی تابلوی فعالیت ندارند و بر اساس اصول کمپ اداره نمی شوند. به عنوان مثال اصول سم زدایی، حضور مداوم پزشک و مشاور روان شناس و نحوه درمان رعایت نمی شود و گاها مشاهده شده در این کمپ ها فرد معتاد مورد آزار و اذیت روانی و حتی جسمی قرار گرفته است. بهزیستی به هیچ عنوان عهده دار مسئولیت کمپ های غیر قانونی نیست و ما از خانواده ها درخواست می کنیم در صورت مشاهده کمپ غیر قانونی بهزیستی یا نیروی انتظامی را در جریان قرار دهند.
۲۵ مرکز متادون درمانی نیز توسط بهزیستی دایر شده است که به همراه مراکز دانشگاه علوم پزشکی استان توسط کمیته درمان شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر نظارت می شوند.
اردبیل به دلیل نبود کمپ ویژه زنان معتاد مجبور به انتقال معتادان زن خود به سایر استان ها شده است. سال گذشته از برنامه ریزی ایجاد کمپ زنان گفتید اما هنوز اجرا نشده است.
صدور پروانه و موافقت اصولی برای ایجاد کمپ بر اساس نیازسنجی است. سال گذشته ما درخواستی برای کمپ زنان داشتیم که در پی بررسی ها مورد موافقت قرار نگرفت. امسال اعلام کردیم اگر فردی مایل است درخواست بدهد که یک درخواست به دستمان رسیده است.
سال گذشته فقط سه نفر معتاد زن به دو استان آذربایجان شرقی و غربی جهت درمان انتقال یافتند و دیده می شود اغلب معتادان زن با حمایت خود خانواده ها درمان می شوند.
بیشترین مراجعه برای درمان در کمپ ها از سوی مردان است اما از سویی زنان شاید به خاطر اینکه زور مرد بیشتر است و حرف شنوی ندارد باعث می شود در خانواده ها درمان شوند و در کل باید گفت برای کمپ زنان تقاضا پایین است.
طبق آمار های ارائه شده تعداد معتادان زن در اردبیل افزایش یافته است. به عقیده شما ممانعت از انتقال زنان به کمپ ها از سوی خانواده ها به دلیل تعصبات و آبرو داری نیست؟ و آیا موافق نیستید در چنین وضعیتی زنان معتاد آسیب مضاعف می بینند؟
ببینید اعتیاد در سطح کشور به نسبت سال های ماضی روند صعودی دارد. سال گذشته زنان معتاد مراجعه کننده به مراکز درمانی فقط ۱۰ درصد از کل مراجعات را شامل می شدند. در شش ماهه اول سال ۹۳، ۱۳۰ زن معتاد برای درمان مراجعه کرده اند و تا پایان سال ۹۳ این رقم به ۳۰۰ نفر رسیده است.
به عقیده بنده افزایش مراجعات نشان از فرهنگ سازی و نتیجه بخش بودن برنامه های آموزشی فرهنگی دارد. زمانی بود که حتی مردان معتاد برای درمان مراجعه نمی کردند و این فرهنگ سازی باعث شده است این روزها زنان نیز فارغ از تعصبات مراجعه کنند.
با وجود تلاش برای درمان فرد معتاد آمارها نشان می دهد فقط ۲۰ درصد در چرخه ترک باقی مانده و مابقی دوباره به اعتیاد باز می گردند. به عقیده شما کجای کار اشتباه بوده که ما امروز شاهد این معضل هستیم؟
در حالت کلی بهزیستی دو هزار نفر معتاد بهبود یافته پاک شده دارد که بیشترین تعداد نیز به دلیل مراجعات بیشتر در بین مردان دیده می شود. پاک شده ها در هفته سه روز خانواده درمانی می شوند. به عقیده بنده علت اساسی بازگشت فرد به اعتیاد خود خانواده ها هستند.
حمایت خانواده بعد از ترک مهم است و اینکه از لحاظ روحی و عاطفی حمایت خود را قطع نکند بر همین اساس گروه های نارالان شکل گرفته است تا از خانواده دعوت کند و برای حمایت از معتاد پاک شده آموزش های لازم را ارائه دهد.
بخش بعدی حمایت مردم و جامعه و دولت از معتادان پاک شده است. به عنوان مثال در موضوع اشتغال این گروه ها اغلب با بی اعتمادی جامعه مواجه می شوند و نمی توانند حمایت لازم را دریافت کنند
بهزیستی تا سقف ۱۰۰ میلیون ریال برای معتادی که ۱۸ ماه است پاک شده وام می پردازد تا بتواند کسب کوچکی را آغاز کند. با این وجود بانک ها در پرداخت تشهیلات همکاری مطلوب ندارند. از سویی چه کسی حاضر می شود برای یک فرد معتاد ضمانت کند.
ما از خیرین انتظار داریم در این حوزه ورود کنند و زمینه اشتغال معتادان را تسهیل کنند تا این افراد بتوانند دوباره در جامعه حضور یابند.
تمامی فرمایشات شما مختص معتادانی است که دچار فقر مالی هستند. با این وجود آمار معتادان در بین اقشار مرفه رو به افزایش و تکان دهنده است. دلیل بازگشت فرد معتاد در یک خانواده مرفه را چطور ارزیابی می کنید؟
در خصوص این گروه از افراد نیز باز نباید از نقش حمایتی خانواده غافل شد. بنده شکل گیری کلیه آسیب های اجتماعی را از خانواده و کاهش نقش حمایتی و نظارتی وی می دانم. اگر نظارت و حمایت معقولانه در خانواده ها حاکم باشد بسیاری از آسیب ها قبل از بروز و ظهور از بین رفتنی است. حتی در اقشار مرفه نیز عدم نظارت موجب بروز آسیب ها می شود.
در عین حال نباید از نقش نهادهای آموزشی از جمله صدا و سیما، نهادهای فرهنگی، دستگاه های آموزشی و رسانه غافل شد.