آشنایی با بیماری ایدز

امروزه 40 میلیون انسان مبتلا به ایدز در دنیا وجود دارد و 30 میلیون نفر بر اثر این بیماری فوت کرده اند و مرگ و میر همچنان با این سرعت ادامه دارد(10). ایدز به عنوان یک موضوع همه گیر در اروپای شرقی وجود دارد و این عفونت اکثرا میان معتادان تزریقی و شرکای جنسی آنها دیده می شود. در ایران نیز بیشتر موارد ابتلا به ایدز درمیان معتادان تزریقی تشخیص داده شده است(2).

پاندمی ایدز از نقطه نظر اقتصادی و اجتماعی نیز تاثیرات بسیار مهم و مخربی داشته و بخصوص در بعضی کشورهای آفریقایی با فروپاشی ساختار خانواده و اجتماع باعث کاهش امید به زندگی و تولیدات کشورها شده است(11). حتی در برخی از این کشورها تا دوسوم کل بودجه بهداشت و درمان صرف این بیماری می شود(2).

این بیماری با آلوده کردن جوانان بطور نامتناسب وبا از بین بردن بسیاری از افراد در مهم ترین و کاری ترین دوران زندگی خود،موجب چالش های بهداشت عمومی، اقتصادی و اجتماعی می شودو به عبارت کلی تر پیشرفت و توسعه جامعه را به خطر می اندازد(1).

در ایران اولین مورد ایدز در سال 1365 در یک کودک پنج ساله هموفیلی تشخیص داده شد و با بررسی کلیه افراد هموفیلی در کشور که تعداد آنها در آن زمان حدود 2000 نفر بود و همه آنها از فرآورده‌های خونی (فاکتور 8 و فاکتور 9) وارداتی استفاده کرده بودند، مشخص شد که حدود 15 درصد از آن به ویروس ایدز (HIV) مبتلا شده‌اند. با این ترتیب موج اول همه‌گیری اچ آی وی و ایدز در کشور از اوایل دهه 1360 در میان افراد هموفیلی دریافت‌کننده فرآورده‌های خونی آلوده آغاز شد. موج دوم همه‌گیری از اوایل دهه 1370 در میان معتادان به مواد مخدر تزریقی به علت استفاده از سرنگ و سوزن مشترک شروع شد و دامنه آن به زندان‌ها نیز کشیده شد، به طوری که در بدو امر بیش از 80 درصد از مبتلایان به اچ آی وی را معتادان تزریقی تشکیل می‌دادند(12).

مصرف کنندگان مواد نسبت به جمعیت کلی در معرض خطربالاتر ابتلا به عفونت ویروس نقص ایمنی اکتسابی هستند. در دهه گذشته افزایش معنی داری در مصرف مواد بویژه در قشر بیکار وجود داشته و الگوی مصرف مواد از شیوه استنشاقی به تزریقی تغییر پیدا کرده است. مصرف تزریقی مواد، نقش مهمی در انتقال عفونت های خونی در میان معتادان تزریقی ایفا می کند و یکی از عوامل مهم انتقال عفونت در میان معتادان تزریقی، ابزار تزریقی مشترک است. جوانان مبتلا به اعتیاد تزریقی به دلیل تزریق های مکرر، استفاده از سرنگ هاو سایر وسایل مشترک، داشتن الگوهای جنسی مختلف و تجارت جنسی در مقابل پول یا مواد، در معرض خطر بیشتر ابتلا به عفونت های ویروسی ازجمله HIV , HCV, HBV هستند(1).

بعد از خطرات تزریق، رفتارهای جنسی پر خطر نیز مرتبط با انتقال عفونت HIV هستند.در ایران بیشترموارد عفونت HIV (حدود 62% موارد گزارش شده) در میان معتادان تزریقی، تشخیص داده می شود و مهم ترین رفتارهای پرخطر ثابت شده هم برای تشدید وضعیت بیماران مبتلا به ایدز و هم اشاعه آن عبارت از روابط حفاظت نشده جنسی با هم جنس یا جنس مخالف یا شرکای جنسی متعدد و مصرف تزریقی موادمخدر همراه با سرنگ مشترک در بیماران می باشد. طبق برآورد WHO هر فرد آلوده به HIV حداقل 100 و حداكثر 1000 نفر را در طول فعاليت جنسي خود به اين ويروس آلوده مي كند(1). در طی چند سال اخیر با توجه به مصرف مواد محرک صنعتی از نوع آمفتامین‌ها و متافتامین‌ها که رفتارهای جنسی مهار گسیخته را سبب می‌شوند، درصد موارد ابتلا به علت تماس جنسی به ویژه در جوانان رو به افزایش نهاده و به شروع موج سوم همه‌گیری ناشی از تماس جنسی دامن زده است. به طوری که طبق آخرین آمار و اطلاعات موجود درصد افرادی که از سال 1391 تاکنون به اچ آی وی مبتلا شده‌اند از رقم قبلی که حدود 20 درصد بود، دو برابر شده و به بیش از 40 درصد افزایش پیدا کرده است.(12)

با توجه به اينكه عدم آگاهي از سلامت خود يا شريك جنسي مي تواند يك رفتار جنسي را ناسالم كند، درصد بالايي از افراد مبتلا به HIV مبتلا به بيماريهاي مقاربتي همراه نيز هستند. شيوع هپاتيت C در مبتلايان به HIV قابل توجه مي باشد و همانطور كه مشخص شده است همزماني ابتلا به بيمارهاي مقاربتي مانند سوزاك، امكان انتقال HIV به افراد سالم را دريك رابطه جنسي بيشتر مي كند(1).

جنسیت مرد، تجرد، بیکاری، بیسوادی، تحت پوشش بیمه نبودن، سوابق زندان، تزریق مواد، تماس جنسی، دریافت واهدای خون، آلودگی مادر یا همسر، سوزاک، سل، خالکوبی، همجنس بازی، استفاده از تیغ مشترک، جراحی و چاقوخوردگی از مهمترین عوامل معنی دار ابتلا به بیماری ایدز به شمار می روند(1).

باتوجه به این که ایدز درمان قطعی ندارد و هیچ روش اثبات شده ای نیز برای ازمیان بردن قدرت آلوده کنندگی ناقلین ویروس ایدز وجود ندارد،به همین دلیل می بایست تاکید زیادی بر پیشگیری از انتقال HIV انجام بگیرد که خود نیازمند شناسایی گروه های پرخطر و عوامل تاثیر گزار بر گسترش این بیماری می باشد. اعتقاد براین است که رفتارهای پرخطر به صورت اتفاقی در جمعیت ها رخ نمی دهد بلکه یک مدل ساختارمند و انتخاب شده دارد و ماهیت آن تک رفتاری نیست. همچنین باید خاطر نشان کرد که یکی از معضلات کنونی جامعه، عدم اطلاع کافی مردم از رفتار های پرخطر می باشد. متاسفانه این عدم آگاهی سبب می گردد که مشکلات اقتصادی و اجتماعی جبران ناپذیری به پیکر جامعه وارد آید و اهمیت آموزش را به عنوان مهم ترین راه پیشگیری از انتشار در برنامه مبارزه با ایدز نشان میدهد. در هر ثانيه يك جوان بين 15 تا 24 سال در جهان به ويروس ايدز مبتلا مي شود. با توجه به وجود 5/22 ميليون جوان در ايران كه به لحاظ سني گروههاي پرخطر محسوب مي شوند اهميت آموزش در كشور ما آشكارتر خواهد بود.

آموزش روابط جنسي و خطرات اعتياد و مخاطرات حضور در زندان وهمچنین آموزش نکات مهم بهداشتی در زمینه رفتارهای پرخطر ذکر شده به افراد در معرض خطر که عمدتاً جوانان هستند، ضروري است. اگر فردي از رفتارهاي پرخطر آگاهي داشته باشد بهتر مي تواند در خصوص سلامت خود يا شريك جنسي خود قضاوت كند. بنابراين براي پيشگيري از HIV در جامعه بايد رفتارهاي جنسي سالم را به افراد به ويژه جوانان و نوجوانان آموزش داد. همچنین تمركز بر پيشگيري از رفتارهاي جنسي محافظت نشده در اجتماع و زندان ها به خصوص در اختيار قرار دادن كاندوم در زندان ها، امري لازم و ضروري است(1).

پراکندگی و آمار

استان‌های مازندران، کرمانشاه، فارس، هرمزگان، خراسان رضوی ، اصفهان و تهران از استان‌های پرخطر از نظر ایدز هستند.(4) براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، بیش از ۲۷ هزار نفر افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی تا اول مهر ۱۳۹۲ به طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده‌ بودند و وزارت بهداشت آمار واقعی مبتلایان به این ویروس را ۹۰ هزار نفر برآورد می‌کند(4). در افراد شناسایی شده تا سال ۱۳۹۲، ۴۷۹۶ نفر وارد فاز بیماری ایدز شده‌اند(5). ۱۱٪ زن و۸۹٪ مرد بوده ‌اند. بر اساس آمار ثبت شده1391، 33 درصد بیماری به دلیل روابط جنسی غیرایمن بوده است که شامل ۶۷٫۵٪ مرد و ۳۲٫۵٪ زن می‌شود. تا پاییز سال ۱۳۹۰ حدود ۲۴ هزار نفر (در مجموع ۲۳٬۹۰۲نفر) افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (عامل بیماری ایدز) به طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده‌ بودند. بنابراین با فرمول تخمین موارد واقعی بر اساس موارد ثبت شده، هم اکنون حدود ۸۰ هزار HIV مثبت در ایران وجود دارد. حدود ۵۰ درصد مبتلایان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند(6). بر اساس آمار سال ۹۱ از مجموع افراد شناسایی شده، ۵۲٫۲٪باسرنگ آلوده، ۳۳٫۲٪ ازطریق رابطه جنسی، ۳٫۳٪ ازمادربه کودک به این ویروس مبتلا شده‌اند و طی ۸ سال گذشته هیچ مورد ابتلا به ویروس ایدز از طریق انتقال خون گزارش نشده است(4).

بیش از ۹۰ درصد زنان مبتلا بدون اینکه آگاه باشند، از طریق شوهرانشان مبتلا به اچ‌آی‌وی شده‌اند(7). البته به دلیل اینکه از نظر اجتماعی بیماران زن بیش از مردان داغ ننگ می‌خورند، از خود تمایل کمتری برای آزمایش اچ‌آی‌وی نشان می‌دهند، و اگر آزمایش بدهند، نتیجهٔ آن را افشا نمی‌کنند. تعداد فزاینده‌ای از مبتلایان جدید زن، کسانی هستند که اقداماتی جهت پیشگیری از انتقال بیماری‌های آمیزشی انجام داده‌اند ولی این کار را به شکل ناقصی انجام داده بودند. مطالعات نشان می‌دهد که بیشتر زنان مبتلایان به اچ‌آی‌وی، بی‌سواد یا دارای تحصیلات ابتدایی هستند و از آنجایی که اطلاعات درباره اچ‌آی‌وی عموماً از طریق روزنامه‌ها منتشر می‌شود، این زنان اطلاعات کافی دربارهٔ نحوهٔ مقابله با آن دریافت نمی‌کنند. علاوه بر این فقر نیز برخی زنان را به تن‌فروشی هدایت کرده که این نیز آنها را بصورت پیوسته‌ای در خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی قرار می‌دهد. همچنین در بین افرادی که شغلشان تن‌فروشی است، استفاده از مواد مخدر مرسوم است و این خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را دوچندان می‌کند. دختران والدینی که به اچ‌آی‌وی مبتلا بوده‌اند جزو آسیب‌پذیرترین اقشار محسوب می‌شوند، زیرا مردان کمی حاضر هستند با آنها ازدواج کنند، همچنین عموماً به‌دلیل بیماری والدینشان و از دست دادن شلغلشان، خانوادهٔ اغلب این دختران بسیار فقیر هستند.(7)

میزان ابتلا به اچ‌آی‌وی از استان به استان فرق می‌کند. در غرب ایران ۸۵ درصد مبتلایان از میان معتادان تزریقی هستند، در حالی که در جنوب ایران ۵۰ درصد ابتلا از رابطه جنسی بین همجنسان ناشی می‌شود(7).

بسیاری از کودکان کار که امروزه از سوی پیمانکاران شهرداری تهران در فرایند تفکیک دستی زباله به کار گرفته می‌شوند در معرض ابتلا به ایدز، هپاتیتC و هپاتیتB هستند. چنانکه براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی به دلیل وجود زباله‌های تیز و برنده در ترکیب زباله‌های عادی، ۲۱ میلیون مورد هپاتیتC، دو میلیون هپاتیتB و ۱۶۰ هزار مورد HIV از طریق زباله‌های خطرناک در مخازن عادی منتقل می‌شود(6).

هزینه درمانی :

تخمین زده می شود که هزینه زندگی فرد مبتلا به HIV از زمان عفونت تا زمان مرگ در حدود 119000$ است. برآورد هزینه مراقبت، از زمان آلوده شدن به HIV تا زمانی که به AIDS تبدیل شود در حدود 50000$ می باشد، در حالی که هزینه برآورد شده از پیشرفتAIDS تا زمان مرگ حدود 69000$ است. این تخمین، حد بالایی از هزینه ها را برآورد می کند. چون فرض بر این می باشد که فرد از زمان آلوده شدن به HIV تا زمان مرگ به طور مداوم درمان دریافت می کند(9) گردآورنده: محمد مظفری.

منابع:

1-بررسی عوامل خطر دربیماران مبتلا به HIVتحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شیراز...دکتر حسین فرامرزی- پژمان باقری- مژگان ثابت

مجله دانشکده پزشکی اصفهان/سال بیست و نهم/شماره 157/هفته اول آذرماه 1390/

2- بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشکده علوم پزشکی دزفول در مورد ایدز در سال 1390

مهرداد مقامی, حمیدرضا آقاباباییان, مژده سعادتی, بهناز دیهم, علی صادقی مقدم, حميده مشعلچي / مجله علوم پزشکی صدرا-دوره 1-شماره 1-زمستان 1391

3-آگاهی و نگرش نسبت به بیماری ایدز درگروه های دارای رفتارهای پرخطر تزریقی و جنسی و رابطه آن با مشخصه های اقتصادی-اجتماعی در شهرهای گرگان وگنبدکاووس...دکتر کورش اعتماد- علیرضا حیدری- دکتر حسین افتخار اردبیلی- محمد جواد کبیر- دکتر سید مهدی صداقت

مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان/تابستان1389/دوره12

4-"90 هزار نفر در ایران مبتلا به اچ آی وی هستند" بی بی سی فارسی/5 آذر 1392

5- «تعداد مبتلایان شناخته شده HIV در ایران از مرز ۲۷هزار نفر گذشت/ ۳۳ درصد انتقال جنسی». فارس، ۵ آذر ۱۳۹۲

6- «آمار غیر رسمی از وجود ۱۲۰ هزار ناقل HIV در کشور خبر می‌دهد». سلامت نیوز، ۱۷ خرداد ۱۳۹۱

7- ArashAlaei, KamiarAlaei in Health: HIV and AIDS. , Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. General Editor: Suad Joseph. Brill

8- UNIADS/WHO.AIDS

9- The Lifetime Cost of Treating a Person With HIV

Fred J. Hellinger, PhD - JAMA. 1993;270(4):474-478. doi:10.1001/jama.1993.03510040078033

10- national association of school psychologists/ www.nasponline.org/

11- Estimating the global burden of HIV/AIDS: what do we really know about the HIV pandemic?

Walker N1, Grassly NC, Garnett GP, Stanecki KA, Ghys PD. 2004 Jun 26

12- پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) / تاریخ انتشار: ۰۹ دی ۱۳۹۲