کارخانه برق قزوین؛ جاذبه‌ای که از دست رفت!

کارخانه‌ای که در اوایل دهه چهل از نفس افتاد و در نخستین سال‌های پس از انقلاب، با جمع‌آوری تأسیسات و تجهیزات آن توسط شهرداری، به پارک تبدیل شد. مکانی که می‌توانست به یکی از جاذبه‌های مؤثر گردشگری قزوین تبدیل شود، اما با اقدام کوته نظرانه مدیران وقت شهری از دست رفت.

اولین کارخانه چراغ برق قزوین در سال ۱۳۰۶ خورشیدی توسط حاج رحیم آقا قزوینی راه‌اندازی شد. این کارخانه شامل چندین دستگاه موتور مولد برق جزیی از مجموعه بزرگ تولیدی او شامل پشم ریسی، نخ تابی، آهن سازی بود که با هدف تأمین نیروی الکتریسیته و روشنایی مورد نیاز کارخانجات ریسندگی و بافندگی قزوینی از آلمان وارد و راه‌اندازی شده بود.

در همین سال ارباب برزو مهرشاهی مالک گراند هتل نیز کارخانه چراغ برق کوچکی جهت استفاده در مصارف مهمانخانه خود در انتهای کوچه عدلیه تأسیس کرد، ولی پس از مدتی میان حاج رحیم آقا و ارباب برزو رقابت و اختلاف درگرفت. «اتحادیه اصناف» قزوین از حاج رحیم قزوینی که تاجر بود، حمایت کرد و خواستار جلوگیری از عملیات رقیب وی شد.

در سال ۱۳۰۷ هنگام سفر امیر امان اله خان پادشاه افغانستان به ایران، تیمورتاش وزیر دربار که مأمور پذیرایی از او بود، ارباب برزو را وادار کرد با موتور برق کوچک گراند هتل، خط سیر پادشاه افغانستان و محل توقف او در قزوین را چراغانی کند و همین موضوع، مقدمه تأسیس نخستین شرکت برق قزوین در شراکت بین بلدیه (شهرداری) و ارباب برزو شد.

به دنبال موافقت دکتر شیخ نماینده بلدیه تهران در بلدیه قزوین که عملاً سرپرستی بلدیه این شهر را بر عهده داشت با اعطای انحصار ۳۰ ساله برق قزوین به ارباب برزو، او با وارد کردن یک دستگاه دیزل ژانراتور بزرگ ۱۰۰ کیلو واتی به کشور، کارخانه برق را در ضلع غربی هتل در بخشی از باغ دارالشفا که بعدها به همین دلیل «کوچه برق» نامیده شد، راه‌اندازی کرد و با شروع به کار این کارخانه، عملیات نصب چراغ برق و تأمین روشنایی برخی خیابان‌ها آغاز شد.

صاحب منصبان و متمولین اولین کسانی بودند که به خانه‌هایشان برق کشیده شد و از غروبگاهان که کارخانه برق فعالیت خود را آغاز می‌کرد تا نیمه شب که موتور برق خاموش می‌شد، از روشنایی برق برخوردار بودند. این کارخانه که فعالیت آن تا سال ۱۳۴۳ هنگام تأسیس وزارت آب و برق، ادامه یافت و سپس متوقف شد، در سال ۱۳۳۵ دارای سه دستگاه موتور برق جمعاً به قدرت ۶۸۷ کیلو وات بود.

به نوشته محمدعلی گلریز مؤلف «مینودر»، کارخانه برق قزوین با وجود آنکه فقط شب‌ها و چند ساعتی هم ظهرها برق رسانی می‌کرد، اغلب اوقات موتورهای کارخانه خراب می‌شد و از کار می‌افتاد و هنگام کار کردن هم، روشنایی چراغ‌ها به اندازه‌ای ضعیف بود که برای مردم چندان قابل استفاده نبود.