دیاری که مردمانی سخت کوش دارد که در سایه تلاش ، صداقت و درستکاری شهر عام و خاص هستند، یزد ، دیاری چهار فصل است ، دیاری که مردمان فرهنگ مدارش هنوز هم بر همان سنت نیاکان خود زندگی می کنند، پاک و دیندار.
ریگ و کویر اگر مانعی بوده برای گسترش آن ، اما مانع از هنروری و دانش پروری مردمان این دیار نشده است، همین ریگ، سده ها مانع از ورود لشکریان بیگانه بدان شده است ، و از این رو دیار یزد ، فرهنگی ناب و دست نخورده دارد ؛ اگر دیاری کم باران است ، اما کاریزگرانی دارد که آب را از اعماق زمین به بالا کشیده و سرسبزش کرده اند ؛ و همین ویژگی اقلیمی آنان را بردبار و سخت کوش ساخته و آثار تاریخی اش را سده ها ، سالم نگه داشته است .
صنعتگران این سرزمین آموخته اند که از هیچ ، همه چیز بسازند و حال که کشاورزی پررونقی ندارند ، صنعت و تجارت پر رونقی داشته باشند ،سده هاست کالاهای ، چین و ماچین و هند و شرق دور که نه در بندرهای ایران که در ساحل کویر ایران تخلیه می شود و به چهارسوی ایران می رود.
به هر روی ، دیار یزد دیار تاریخ ، فرهنگ ، ادب ، هنر ، صنعت و تجارت است، این را نه ما بلکه تاریخ ایران گواهی میدهد.
پیشینۀ تاریخی یزد
یزد، دیاری است کهن که نخستین بار یاد آن را در آثار دوره ماد ( ۵۵۰ تا ۷۰۱ پیش از میلاد ) می یابیم که گواهی است بر قدمت سه هزار سالۀ نام آن ، هر چند سنگ نگاره هایی از دورۀ آهن یک ، نزدیک به ۱۲ هزار سال پیش را در زمینۀ کوه ارنان خود دارد.
هرودت تاریخ نگار یونانی بر پایه کتیبه‌های داریوش ، شهر یزد را « ایساتیس » خوانده و نوشته است در عصر اشکانی در قلمرو حکومت مهرداد اول بود و به نام او در این شهر سکه ضرب می شد.
ابن خرداد به در کتاب خود المسالک و الممالک ( نگارش ۲۳۲ ق ) به نقل از بطلیموس یونانی ، به ذکر نام یزد می پردازد، در همان سده ، نام کثه هم در کنار یزد قرار می گیرد ، واژۀ یزد را برگرفته از نام باستانی « یزت » می دانند، اما برخی بر این باورند که شهر یزد در دوره ساسانیان به فرمان یزد گرد اوّل ( ۴۲۱-۳۳۹ میلادی ) بنا شده و نام نخست آن « یزدان گرد » بوده است،برخی هم پیدایش شهر یزد را به عهد پیشدادیان و به جمشید ، شاه افسانه ای ایران ، میبد را به حضرت سلیمان ( ع ) و ابرکوه را به زمان حضرت ابراهیم ( ع ) منسوب کرده اند .
وجود نام های باستانی ، مانند مدوار ( مادوار ) ، استهریج ، ارنان، مهرپادین، هدش، سانیچ و مهریجرد ، پیدا شدن خشت هایی از دوران ماد از درون معبد آناهیتا در چشمه غربال بیز مهریز ، سنگ نگاره های کوه ارنان که برخی آن را مربوط به دوره نوسنگی و برخی مربوط به عصر اوّل آهن می‌دانند و قدمتی ۱۰ تا ۱۲ هزار ساله برایش متصور هستند، همه گواهی است بر دیرینگی این دیار باستانی در طول تاریخ ایران .
اما « دارالعباده » لقبی که در دورۀ اسلامی و در سال ۵۰۴ به شهر یزد داده شد و حتی مدت زمانی در دورهمغولان ، اینجا را « دارالعلم » می نامیدند . از دوره کاکوئیان به بعد بویژه در عصر آل مظفر و صفویه رونق تجاری یزد باعث شکوفایی حیات اقتصادی و اجتماعی آن شد ؛ و از دوره قاجاریه به بعد ، همپای رشد و توسعه ایران ، کارگاه ها و کارخانه های تولیدی کوچک و بزرگ در شهر یزد پا گرفت.
هنوز که هنوز است ترمه ، حنا ، پارچه های رنگارنگ آن باعث اشتهار نام این شهر است ؛ و اکنون سال هاست ، کارگاه های بزرگ در رشته‌های گوناگون صنعت، باعث بلند آوازگی استان یزد در سراسر جهان شده است .
شهر یزد را نخستین شهر خشت خام جهان و دومین شهر تاریخی جهان پس از ونیز ایتالیا دانسته اند.