به گزارش تابناک قم، حوادث هیچگاه خبر نمی‌کنند. از زلزله و سیل گرفته تا تصادفات جاده ای زنجیره ای هیچگاه سرزده وارد شهر و کشور نمی‌شوند، مگر اینکه برخی از آنها قبل از رخ دادن نشانه‌هایی جا می‌گذارند؛ پس همیشه باید در برابر چنین حوادثی که پس از وقوع تبدیل به «بحران» تبدیل می‌شوند، آماده بود. بحران یک وضعیت ویژه، اضطراری و آنی است که موجب تغییر رفتار مثل فرار از مسئولیت می‌شود، برای آمادگی در برابر حوادث ابتدا نیازمند پیش‌بینی آنها و سپس برنامه‌ریزی برای مقابله هستیم که به این عملکرد مدیریت بحران می‌گویند.
در تعریف کلی مدیریت بحران باید گفت ” فرآیندی است که طی آن به ساماندهی اوضاع می‌پردازند» پیش‌بینی خطرات احتمالی در شهرها و کشورها، مقابله با بحران‌ها، ایجاد شرایط مناسب برای زندگی، برنامه ریزی برای مقابله با بحران، ارائه راهکار مناسب برای رفع شرایط بحران زا و… همگی از اهداف مدیریت بحران هستند.
در هر بحران و حادثه ای، سه مرحله وجود دارد که سربلند بیرون آمدن از آنها نشانه مدیریت بحران قوی و مؤثر دران منطقه یا کشور است:
۱- مرحله قبل از بحران که شامل پیش‌بینی حادثه و آمادگی برای آن می‌شود.
۲- مرحله حین بحران که شامل کاهش اثرات مخرب حادثه و امداد رسانی و نجات می‌شود.
۳- مرحله پس از بحران که بهبود اوضاع و توسعه و بازسازی محل حادثه را در می‌دارد.
در واقع مدیریت بحران دارای 10 اصل اساسی است:
۱- نظم و هناهنگی سازمانی
۲- تأمین منبع مالی
۳- ارزیابی خطر پذیری
۴- حفاظت زیر ساخت‌ها و تاب آوری
۵- مقاوم سازی کاربری‌های پر تردد
۶- برنامه ریزی کاربری زمین
۷- حفاظت از محیط زیست
۸- ضرورت آموزش به مردم
۹- هشدار و واکنش سریع
۱۰- بازسازی جامعه
در بین تمامی این اصول لزوم حفاظت از زیرساخت‌ها و آموزش و آگاه سازی مردم در مقابله با بحران اهمیت زیادی برخوردار است. متاسفانه مردم ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته فرهنگ مواجهه با بحران را به طور کامل فرا نگرفته‌اند. شاید در بعضی مواقع در هنگام رخ دادن حوادث با آموزش‌هایی که دیده‌اند موفق شوند جان خود را نجات دهند اما این کافی نیست. زمانی ما در مدیریت بحران پیشرفت می‌کنیم که مردم جدا از آموزش‌های خود مراقبتی در بحران‌ها، فرهنگ برخورد با آن را بدانند. به طور مثال ملت ایران که به مهربانی و دلسوزی معروف‌اند گاهی برای کمک در محل حوادث چه آتش سوزی، چه سیل و زلزله و… تجمع می‌کنند، البته گاه این تجمعات برای اینکه جزو حادثه‌دیدگان باشند است؛ که به هردلیل، مانع از امدادرسانی و عملیات نجات خواهد بود. بنابراین خوب است در مدارس و رسانه‌ها علاوه بر آموزش‌های خود مراقبتی و امداد رسانی، فرهنگ مقابله با بحران نیز آموزش داده شود.
همچنین به مجموعه فعالیت‌هایی که برای حفظ زیرساخت‌ها که در هر کشوری جزو بنیان اساسی به شمار می‌آیند انجام می‌شود، حفاظت از زیر ساخت‌های حیاتی می‌گویند. آسیب به این زیر ساخت‌ها خسارات جبران ناپذیری دارد و حتی آسیب به یک قسمت می‌تواند قسمت‌های دیگر را هم تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین برای مقابله با پیامدهای حوادث باید آمادگی داشت و برای داشتن این آمادگی باید بخش‌های خصوصی و دولتی باهم همکاری کنند و این همکاری باید شامل موارد زیر باشد:
۱- برنامه برای ازبین بردن آسیب‌ها
۲- هشدار برای آگاهی‌های به موقع
۳- توسعه سامانه‌ها برای شناسایی و جلوگیری از تلاش‌ها برای حملات احتمالی
برای مثال، برنامه حفاظت از زیر ساخت‌های ایالت متحده امریکا ۶ فاز اصلی را برای قبل، حین و بعد از بحران ارائه داده که شامل تحلیل و ارزیابی، بهسازی، کاهش خطرات، پاسخ به حادثه، نشانه‌ها و هشدارها و بازسازی است.
حال ذره بین نگاه خود را روی نقشه ریز تر می‌کنیم و به مدیریت بحران ایران و شهر قم می‌رسیم. مدیر مرکز پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری قم درباره سیاست‌های مدیریت بحران در شهر قم اطلاعاتی را در اختیار خبرنگار ما گذاشته است. اجرای طرح کودکان آماده مدرسه، برگزاری مانورهای مدیریت بحران، برگزاری رزمایش دورمیزی پدافند سایبری، تدوین برنامه جامع مدیریت حوادث و بحران ها، از جمله اقداماتی بوده که علی‌اکبر رحیمی به آنها اشاره کرد.
وی با اشاره به ظرفیت‌های مدیریت بحران در شهر قم، گفت: اکنون پنج سوله مدیریت بحران در حال فعالیت است که این سوله‌ها در حالت عادی برای ورزش و در زمان بحران مورد استفاده ضروری قرار می‌گیرد.
رحیمی بیان کرد: دو سوله در منطقه ۲، یک سوله در منطقه ۴، یک سوله در منطقه ۳ و یک سوله در منطقه هشت پردیسان در حال احداث است و برای هر کدام از سوله‌ها بیش از یک میلیارد هزینه می‌شود.
وی گفت: با اینکه وظیفه شهرداری نیست اما تعدادی زیر ساخت برای اسکان اضطراری توسط شهرداری در حال احداث است.
رحیمی در ادامه افزود: در سال ۹۱ در سراسر کشور هزار پایگاه احداث شد که سهم قم پنج پایگاه بود اما بودجه دولتی برای این امر اختصاص داده نشد و اکنون تمام سوله‌ها با هزینه شهرداری احداث می‌شود.
وی همچنین در خصوص چهار رزمایشی که از ابتدای سال جاری تا کنون انجام شده، گفت: ساختمان در حال احداث در پردیسان، انفجار لوله گاز در 72تن، حمله سایبری و انفجار در تونل مترو از جمله رزمایش‌های انجام شده در سال ۹۸ است که تا پایان سال این تعداد به ۵ رزمایش می‌رسد.
رحیمی تأکید کرد: در این دوره مدیریت شهرداری به این موضوع اهمیت بسزایی داده‌شده و در بودجه، اعتبارات و ردیف‌های خاصی گذاشته شده و به نظر می‌رسد اگر این روند با شتاب بیشتری ادامه پیدا کند، شاید بتوان در سه سال آینده، در حد قابل قبولی قرار گرفت.
با توجه به اینکه می‌توان امیدوار بود که هیچگاه هیچ حادثه ای در هیچ نقطه جهان رخ ندهد پس تلاش برای مدیریت بحران هرچه بهتر را جایگزین امیدواری برای رخ ندادن حادثه می‌کنیم و بهتر این است که مسئولین کوشش خود را برای بالا بردن سطح کیفیت مدیریت بحران کشور انجام دهند تا پس از حوادث گوناگون پشیمانی به بار نیاید.
