انتشار دانشنامه مازندران و تبرستان که قرار بود اوایل اسفند سال گذشته به صورت رسمی رونمایی شود ، به دلیل مسائل مالی و تأمین نشدن اعتبارات مورد نیاز در هاله ای از ابهام قرار دارد.
ایرنا، دانشنامه ها همان طور که از نام شان بر می‌آید منابع اصلی ثبت اطلاعات ملی یا قومی در یک حوزه جغرافیایی محسوب می‌شوند. دانشنامه‌ها بر اساس نوع موضوع دانشنامه تعاریف مختلفی دارند.
دانشنامه‌های قومی بر اساس تعاملات میراث مادی و معنوی یک قوم یا یک منطقه جغرافیایی و فرهنگ گردآوری می شوند. دانشنامه مازندران هم ناظر بر مجموعه دستاوردهای تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مازندران و تبرستان قدیم است.
تألیف این دانشنامه در بخش میراث معنوی از سال 1380 کلید خورد و از سال 1390 به طور رسمی در فرهنگخانه مازندران به مدیریت زنده یاد احمد محسن پور و با سرپرستی جهانگیر نصری اشرفی، کار گردآوری و تدوین بزرگ ترین مرجع علمی شناخت مازندران و تبرستان آغاز شد. قرار بود که در تدوین و انتشار این دانشنامه نهادهای دولتی نیز همراه باشند، اما به گفته سرپرست دانشنامه مازندران، وعده های داده شده از سوی مسئولان تا کنون محقق نشده و با وجود پایان یافتن کار گردآوری و تدوین و صفحه آرایی دانشنامه مازندران و تبرستان، به خاطر تأمین نشدن منابع مالی مورد نیاز برای چاپ، چندین ماه است که دانشنامه مازندران در انتظار چاپ مانده است.
سرپرست دانشنامه مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت : در برخی استان های دیگر مسئولان و پژوهشگران و دانشوران از اوایل انقلاب دست به کار شدند و توانستند دانشنامه های ارجمندی را تدوین کنند و در خدمت تعمیق داده های علمی کشور قرار دهند ، اما در مازندران هنوز دانشنامه ای که داشته های فرهنگی و اجتماعی و اطلاعات مختلف این منطقه در آن ثبت شده باشد منتشر نشده است.
جهانگیر نصری اشرفی با بیان این که دانشنامه ها ویترین علمی و فرهنگی یک قوم هستند ، گفت : به طور طبیعی در تمام دنیا مسئولان سازمان ها و نهادهای فرهنگی مسئولیت تأمین بودجه و امکانات تألیف دانشنامه را به عهده دارند و دانشوران فارغ از هر نوع دغدغه مالی سعی می کنند به مفاهیم و مسائل مضمونی دانشنامه بپردازند ، اما این دانشنامه تا کنون تقریباً هیچ کمک دولتی دریافت نکرده است ، یعنی وظیفه آشکاری را که مراکز فرهنگی و سیاسی استان برای حمایت از این دانشنامه در جهت تأمین منابع مالی داشتند، مورد توجه این نهادها قرار نگرفت و بر خلاف قول ها تقریبا هیچ گامی برداشته نشد.
** پنج هزار صفحه نامه نگاری
وی با اشاره به پیگیری های مکرر برای جذب اعتبارات فرهنگی به منظور چاپ دانشنامه ، گفت : شاید به اندازه تمام صفحات دانشنامه ، یعنی افزون بر پنج هزار صفحه نامه نگاری انجام دادیم تا مسئولان از دانشنامه حمایت کنند. نشست های مختلفی با مسئولان مربوطه از جمله استانداران قبلی و استاندار کنونی، مدیران کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و حتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار کردیم ، اما متأسفانه به جز لطفی که وزیر به خاطر این که از ابتدا در جریان روند تولید این دانشنامه بود و برای پیش خرید این مجموعه گام هایی برداشت، سایر نهادهای استانی تقریبا کار بایسته ای انجام نداده اند.
نصری اشرفی افزود : این دانشنامه حاصل تلاش بیش یکهزار و 200 تن از دانشوران بومی ، ملی و فراملی درباره موضوعات مختلف مازندران است. انتظار داریم مسئولان و بویژه استاندار محترم مازندران که قول هایی هم برای حمایت دادند، برای چاپ و انتشار این مجموعه ما را یاری کنند.
** در انتظار تحقق وعده ها
وی گفت : دانشنامه مازندران و تبرستان نزدیک به یک سال است که آماده چاپ است و مجوز چاپ را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرد. این از نوادر روزگار است که یک دانشنامه در کشوری آماده چاپ شود و حدود یک سال از مجوز چاپش هم بگذرد، اما به خاطر مسائل مالی چاپ نشود تا در اختیار مردم قرار بگیرد. این در حالی است که تا کنون بخش زیادی از هزینه های انجام شده توسط برخی فعالان فرهنگی و نیکوکاران علاقه مند به فرهنگ پرداخت شد.
سرپرست دانشنامه مازندران افزود : امیدوارم با توجه به قولی که استاندار محترم در آخرین جلسه ای که داشتیم به ما دادند بتوانیم این دانشنامه را چاپ کنیم و برگی از هویت و میراث مادی و معنوی استان را برای نسل های آینده به یادگار بگذاریم.
** جای خالی فرهنگ در سبد دغدغه نمایندگان مجلس
نصری اشرفی درباره میزان همراهی نمایندگان مجلس برای حمایت از دانشنامه مازندران و تبرستان گفت : تا کنون به جز آقای یوسف نژاد نماینده محترم مردم ساری در مجلس شورای اسلامی که جلساتی را با ایشان در مجلس و دفتر وزیر داشتیم و تلاش هایی برای جذب حمایت کرد، متأسفانه دیگر نمایندگان استان کار خاصی نکردند. فکر می کنم این مسأله اصلا مشمول ذهن نمایندگان مجلس نیست.
وی افزود : متأسفانه دانشنامه به عنوان یک مرجع و پدیده مهم علمی هنوز در بین نخبگان و مسئولان کشور ما جایی ندارد. شاید دانشنامه را هم مثل سایر کتاب ها می‌بینند ، در حالی که دانشنامه هویت تاریخی و سرزمینی یک کشور یا یک منطقه است.
او توضیح داد : نکته قابل توجه این که راهکارهای قانونی هم برای حمایت از دانشنامه چه در قوانین عادی و چه در قوانین موضوعه دیده شد ، اما هنوز این اتفاق نیفتاد. با توجه به این که این پروژه ملی است و ارتباطی با افراد و شخصیت ها ندارد امیدوارم هر چه زودتر مسئولان پای کار بیایند تا نخستین دانشنامه مازندران و تبرستان بزرگ منتشر شود.
سرپرست دانشنامه مازندران درباره ویژگی های فنی این اثر نیز اظهار داشت: این دانشنامه موضوعی مدخلی بوده و به فراخور شرایط مسائل و موضوعات قومی، زیست‌محیطی، اجتماعی و تاریخی، حدود هزار و 800 سرفصل و نزدیک به 90 هزار مدخل در این دانشنامه قرار دارد که از این حیث یک کار منحصربه فرد در ایران است.
پژوهشگر فرهنگ عامه گفت : دانشنامه تبرستان و مازندران بر اساس مطالعه میدانی و کتابخانه ای گسترده ای پیش از آغاز تألیف، تدوین شد. همراه با مشاوران دانشنامه تقریبا تمام دانشنامه های مهم قومی و ملی سراسر جهان را مورد بررسی قرار دادیم و دریافتیم که بسیاری از دانشنامه ها در ایران متأسفانه از شکل و سیاق قدیمیشان چه در نوع ثبت موضوعات و مداخل و چه از نظر ساختار و بسته‌بندی و صفحه‌آرایی به دور از نوآوری و روزآمدی هستند و به همین دلیل تلاش کردیم که این دانشنامه را مصور کنیم.
نصری اشرفی افزود : یکی از مهم ترین ویژگی های این دانشنامه تشکیل گروههای عکاسان ، طراحان و نقاشان و صفحه آراهاست که برای نخستین بار در ایران اتفاق افتاد. به موازات همه مداخل و موضوعات فرهنگی، هنری، علمی و اجتماعی، گروه عکاسان و طراحان دانشنامه عکس ها و طرح های مناسب و متفاوتی را تولید کردند. 120 هزار قطعه عکس از مجموعه تمایلات مادی و معنوی استان مازندران و گستره تبرستان بزرگ توسط گروه عکاسان دانشنامه ثبت شد که به تنهایی یک دانشنامه بزرگ تصویری محسوب می شود.
** سنگینی چرخ تحولات اقتصادی بر سینه فرهنگ
دانشنامه مازندران و تبرستان طبق برنامه ریزی برای تأمین هزینه های مورد نیاز تألیف و پژوهش و انتشار باید در پنج هزار دوره پنج جلدی منتشر شود که قیمت هر دوره پنج جلدی آن نیز 780 هزار تومان در نظر گرفته شد. حمایت از انتشار این دانشنامه در حالی جدی گرفته نمی شود که قیمت کاغذ و هزینه های چاپ در چند ماه گذشته به شکل عجیبی افزایش یافته و این امر سبب افزایش هزینه های تولید این اثر ارزشمند فرهنگی خواهد شد.
استانداری مازندران چند سال پیش خرید یکهزار و 500 دوره از دانشنامه مازندران را تصویب کرد ، اما با تغییر استانداران این موضوع به نتیجه نرسید. اواخر اسفند سال گذشته احمد حسین زادگان استاندار بومی مازندران در نشستی با دست اندرکاران دانشنامه داشت و پیش خرید دانشنامه توسط شهرداری ها را یکی از راهکارهای موجود برای حمایت از این مجموعه ارزشمند عنوان کرد.
دانشنامه پنج جلدی مازندران و تبرستان گستره فرهنگ تبری شامل استان مازندران، استان گلستان (فرهنگ استارآبادی)، استان البرز (فرهنگ تالقان و روستاهای دهستان لورا)، استان تهران (فرهنگ قصران، شمیرانات، لواسان، دماوند و فیروزکوه)، استان سمنان (فرهنگ سنگسر، شهمیرزاد، سرخه، افتر و لاسگرد)، استان گیلان (فرهنگ دیلمان و اشکورات) و استان قزوین (فرهنگ فشکل درّه اَلموت) با تمرکز محوری بر میراث معنوی و مادی استان کنونی مازندران را در بر گرفته است.
در این دانشنامه به تاریخ، اقوام، محیط زیست، باستان شناسی، معماری، شهرستان ها، اقتصاد، ادبیات، زبان، موسیقی، آیین های بومی و قومی، نمایش ها و پاره نمایش ها و بسیاری دیگر از فرهنگ ها و موضوعاتِ مردم شناسی پرداخته شده است.