برخی از کارشناسان وضعیت خاک را هم در کنار آب در بخش کشاورزی بحرانی می‌دانند، اما متولیان دولتی با بیان اینکه وضعیت سراسر کشور در حوزه خاک مناسب نیست، اعتقادی به وجود بحران در استان ندارند.
برخی از کارشناسان وضعیت خاک را هم در کنار آب در بخش کشاورزی بحرانی می‌دانند، اما متولیان دولتی با بیان اینکه وضعیت سراسر کشور در حوزه خاک مناسب نیست، اعتقادی به وجود بحران در استان ندارند.
به گزارش فارس، برخی از کارشناسان و فعالان حوزه کشاورزی معتقد هستند که وضعیت خاک از آب هم بحرانی‌تر است و باید به آن هم توجه کرد چراکه در غیر این صورت فاجعه‌های بزرگ‌تری در راه است. کشت بی‌رویه و رعایت نکردن تناوب همراه با تزریق بیش از اندازه کود‌های شیمیایی به ویژه در اراضی کشت سیب زمینی باعث شده که نجوا‌های نگرانی در باره خاک هم کم کم به گوش برسد.
حتی این مسأله که کشاورزان بهاری برای کشت سیب زمینی به اجاره زمین در استان‌های دیگر روی آوردن نیز این گمان را تقویت می‌کند که خاک وضعیت بحرانی یافته است و تنها به مدد کود‌های رنگاوارنگ شیمیایی است که هنوز محصولاتی به دست می‌آید.
البته همه تقصیر مشکلات موجود در وضعیت خاک که میزان تخریب و فرسایش آن نسبت به میانگین جهانی بالاتر است متوجه کشاورزان نیست و اقلیم خشک ایران بر آن تأثیر بسزایی دارد. با این وجود نظرات برخی از کارشناسانی که با بدنه دولت در ارتباط نیستند با متولیان کشاورزی متفاوت است، به طوری که عده نخست از بحرانی بودن سخن می‌گویند و عده دوم چندان به این مسأله معتقد نیستند.
همچنین برخی از طرفداران بحرانی بودن وضعیت خاک از نبود عزم جدی برای مقابله با این بحران سخن می‌گویند و دولتی‌ها تمام قد پای اقدامات خود ایستاده‌اند. با این وجود نباید از بیان دغدغه‌ها واهمه داشت و نسبت به خطراتی که احساس می‌شود بی‌تفاوت بود، بلکه به راحتی می‌توان نظرات مختلف را منعکس و پاسخ آنان را نیز مطرح کرد.
خاک بحرانی‌تر از آب
نماینده کشاورزان همدان در خانه کشاورز در گفت‌و‌گو با فارس با بیان اینکه متأسفانه سرعت تخریب خاک وضعیت بحرانی دارد، اظهار کرد: سخنانی که درباره بحران آب می‌گوییم درباره خاک شدت بیشتری دارد، اما چون آب در دسترس نیست بیشتر به فکر آن هستیم و از خاک به دلیل موجود بودن غافل هستیم.
ابوالقاسم سوزنچی با اشاره به اینکه تخریب خاک در دنیا ۷ تن در هکتار است، افزود: در حالی که در ایران تخریب خاک ۱۴ تن در هکتار است و این فاجعه بزرگ‌تر است چراکه برای بازسازی هر سانتیمتر مکعب ۱۵۰ سال زمان نیاز دارد.
وی با بیان اینکه نحوه کشت ما غلط است و عملا خاکورزی نداریم، افزود: البته چهار سال گذشته اقداماتی در وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته، اما این اقدامات کافی نیست.
رئیس انجمن صنفی کشاورزان شهرستان همدان با اشاره به اینکه کشاورزان بهاری هر ساله کشت سیب زمینی انجام می‌دهند، تصریح کرد: برای اینکه این اتفاق رخ دهد و خاک از پس پرورش محصول بر بیاید از کود استفاده می‌شود که بیش از ظرفیت‌های طبیعی است و زمین را دچار مشکل کرده است.
وی با بیان اینکه برای حل این مسأله باید آیش و تناوب را الزام کند، ادامه داد: مسؤولان و متولی کشاورزی استان به این مسأله اشراف دارند، اما موانعی از جمله تأمین معیشت کشاورزان وجود دارد که باعث می‌شود نتوانیم تمام قد برای حل این بحران ورود کنیم.
سوزنچی با اشاره به اینکه اگر آمایش سرزمین را انجام داده بودیم، و کشاورز را ملزم به رعایت می‌کردند، می‌توانستیم به حل مشکل امیدوار باشیم، خاطرنشان کرد: اگر اقدامات لازم را انجام ندهیم نمی‌توانیم آینده خوبی را پیش‌بینی کنیم.
وی با بیان اینکه در حوزه تغییر الگوی کشت اقدام عملی انجام نمی‌شود، گفت: کشاورز در این حوزه اطلاعات لازم را ندارد و متولیان کشاورزی باید در این حوزه بیشتر ورود کند.
انجام عملیات خاکورزی در بیش از ۱۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی بهار
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهار در گفت‌و‌گو با فارس خاک در کنار آب نیز حائز اهمیت است، گفت: اهمیت خاک در بحث اهمیت کمتر از آب نیست اگرچه به آب بیشتر پرداخت می‌شود.
هوشنگ کرمی با بیان اینکه در شهرستان بهار خاکورزی کشاورزی در حال انجام است، اظهار کرد: با توجه اقداماتی که ما و کشاورزان بر روی خاک برای حفاظت آن انجام می‌دهند، شاید وضعیت بهتری هم در استان و شهرستان بهار نسبت به سراسر کشور داشته باشیم.
وی با بیان اینکه در سراسر ایران فرسایش خاک، بالا است، اظهار کرد: در سال گذشته حدود ۱۰ هزار هکتار خاک ورزی حفاظتی اجرا کردیم که به معنای کمترین جابجایی در عملیات شخم است.
این مقام مسؤول با بیان اینکه در کشاورزی حفاظتی کمترین جابجایی را در خاک داریم، افزود: آب و هوا، جابجایی خاک و کمبود مواد آلی خاک باعث تخریب و فرسایش خاک می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه در کشور ما میانگین مواد آلی در خاک زیر یک درصد است، تصریح کرد: یکی از مسائلی که دنبال می‌کنیم افزایش مواد آلی خاک است تا هم ظرفیت نگهداری آب افزایش یابد و هم حاصلخیز شود.
کرمی با بیان اینکه این اقدام در دستور کار است و حتی به آن یارانه نیز تخصیص می‌یابد، ادامه داد: اراضی شهرستان بهار حاصلخیز بوده و شاید وضعیت بهتری نیز داشته باشد، اما در کل کشور وضعیت خاک نسبت به مناطق دیگر جهان مطلوب نیست و لازم است که اقدامات لازم انجام شود.
وی با اشاره به اینکه فرسایش خاک را در کشور نمی‌توان انکار کرد، خاطرنشان کرد: خشک بودن ایران باعث می‌شود که رطوبت خاک پایین باشد بنابراین مواد آلی خاک پایین و در نتیجه خاک فقیر است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهار با تأکید بر اینکه طی چند سال گذشته اتفاقات بسیاری انجام شده است، گفت: کاهش مصرف کود شیمیایی، اقدامات آبخیزداری و مسائل دیگر باعث می‌شود که وضعیت بهبود یابد، اما به اعتبارات زیادی نیز نیاز است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در گفت‌و‌گو با فارس با اشاره به اینکه خاک‌های مستعد و حاصلخیز استان همدان محدود است، اظهار کرد: خاک‌های مستعد استان همدان ۵۷۴ هزار هکتار است که به صورت هشت دشت استان در دشت‌های دامنه‌ای و رسوبی گسترده شده است.
ابراهیم فرامرزی با بیان اینکه بافت خاک استان همدان جزء بافت‌های متوسط تا نیمه‌سنگین است، افزود: بیش از ۶۵ درصد از اراضی آبی استان دچار کمبود فسفر، ۳۰ درصد دچار کمبود پتاسیم، بیش از ۸۴ درصد دچار کمبود روی، حدود ۹۰ درصد دچار کمبود آهن، ۳۰ درصد مبتلا به کمبود مس و ۳۴ درصد دچار کمبود منگنز هستند.
وی با اشاره به اینکه همه اراضی استان کمبود نیتروژن دارند، تصریح کرد: برای افزایش عملکرد و بهره‌وری مصرف آب در استان لازم است، کمبود این عناصر در هر کشتی برطرف شود تا بهره‌وری افزایش یابد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به اینکه بیش از ۶۴ درصد از اراضی استان زیر یک درصد است، ادامه داد: تنها چهار درصد از خاک‌های سطح استان همدان دارای مواد آلی بالای دو درصد است.
وی با تأکید بر اینکه کمبود مواد آلی یکی از معضلات اصلی خاک‌های استان است، خاطرنشان کرد: اسیدینه حدود ۹۶ درصد از اراضی استان بین هفت تا ۸.۵ درصد بوده و جزء خاک‌های قلیایی طبقه بندی می‌شود که این وضعیت مشکلات تغذیه‌ای زیادی برای محصولات کشت شده در چنین خاک‌هایی ایجاد می‌کند.
فرامرزی با اشاره به اینکه میزان فرسایش خاک به طور متوسط در ایران بین ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار در سال است، گفت: این میزان در استان همدان به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ تن در هکتار در سال است.
وی با تأکید بر اینکه ۲۴ مورد مطالعه در حدود ۸۰۰ هزار هکتار مطالعات خاک‌شناسی در استان انجام شده، اظهار کرد: مطالعات خاک‌شناسی نشان داده که بیش از ۷۰ درصد از اراضی استان همدان جزء خاک‌های جوان و کمتر توسعه‌یافته هستند که غنی از عناصر غذایی هستند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی همدان افزود: یکپارچه کردن قطعات کوچک و افزایش راندمان تولید، ایجاد کانال‌های سنتی و احداث جاده‌های دسترسی به مزارع و تسهیل انتقال نهاده‌ها و محصولات کشاورزی که در ۴۲ هزار هکتار از اراضی آبی استان اجرایی شده است یکی از اقدامات مهم در حوزه آب و خاک محسوب می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در سطح ۱۵۶ هزار هکتار از اراضی دیم و و آبی استان، کشاورزی حفاظتی انجام شده، تصریح کرد: طرح جامع خاک‌های استان نیز تهیه شده که در آن ظرفیت‌ها، معضلات، راهکار‌ها و اعتبارات لازم دیده شده که منتظر هستیم به طور جامع در کشور تدوین و به مجلس برای تصویب ارائه شود.
افزایش هر ساله کشاورزی حفاظتی در استان
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در گفت‌و‌گو با فارس با بیان اینکه بحران بزرگی در حوزه خاک نداریم، اظهار کرد: اگر حفاظت لازم را در حوزه خاک استان انجام ندهیم در آینده به مشکل برخواهیم خورد.
منصور رضوانی‌جلال با اشاره به اینکه با توسعه شهر‌ها شاهد از بین رفتن بهترین خاک‌ها هستیم، افزود: در دوران گذشته از کشاورزی حفاظتی کمتر استفاده کردیم در حالی که این اقدام باعث می‌شود مواد آلی خاک افزایش یابد.
وی با بیان اینکه در چند سال گذشته عملیات حفاظت از خاک با جدیت دنبال می‌شود، تصریح کرد: در سطح استان همدان در بیش از ۴۰ هزار هکتار تا کنون انجام شده و در هر سال نیز افزایش می‌یابد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه از کود حیوانی نیز برای توانمند کردن خاک بیش از گذشته استفاده می‌شود، ادامه داد: این نوع کود به خاک کمک می‌کند تا حفاظت خاک بهتر محقق می‌شود.
وی با بیان اینکه امروز با تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی آبی به شدت مقابله می‌شود، خاطرنشان کرد: ضمن آنکه کشاورزی حفاظتی استفاده می‌شود تا از خاک محافظت شود.
رضوانی‌جلال با اشاره به اینکه کشت انتظاری در حال اجراست، گفت: کشت دوم در مناطقی، چون شهرستان بهار متوقف شده است و کشت حبوباتی، چون نخود برای استراحت و تقویت خاک انجام می‌شود.
وی اظهار کرد: این مسأله باعث می‌شود نه تنها مواد آلی کاهش نیابد بلکه افزایش یابد و به حاصلخیزی خاک کمک شود.
حتی اگر بحرانی هم در خاک نداشته باشیم نباید منتظر بمانیم که رخ دهد و پس از بروز آن، به دنبال چاره باشیم. نباید فراموش کرد که در حوزه کشاورزی و تغییر عادات و رفتار‌های قدیمی کشاورزان موانع بسیاری وجود دارد، اما این موانع نباید باعث دلسردی و توقف اقدامات شود. هر چند بحران‌ها در حوزه آب و خاک منتظر ما نخواهند ماند.
به گزارش فارس، برخی از کارشناسان و فعالان حوزه کشاورزی معتقد هستند که وضعیت خاک از آب هم بحرانی‌تر است و باید به آن هم توجه کرد چراکه در غیر این صورت فاجعه‌های بزرگ‌تری در راه است. کشت بی‌رویه و رعایت نکردن تناوب همراه با تزریق بیش از اندازه کود‌های شیمیایی به ویژه در اراضی کشت سیب زمینی باعث شده که نجوا‌های نگرانی در باره خاک هم کم کم به گوش برسد.
حتی این مسأله که کشاورزان بهاری برای کشت سیب زمینی به اجاره زمین در استان‌های دیگر روی آوردن نیز این گمان را تقویت می‌کند که خاک وضعیت بحرانی یافته است و تنها به مدد کود‌های رنگاوارنگ شیمیایی است که هنوز محصولاتی به دست می‌آید.
البته همه تقصیر مشکلات موجود در وضعیت خاک که میزان تخریب و فرسایش آن نسبت به میانگین جهانی بالاتر است متوجه کشاورزان نیست و اقلیم خشک ایران بر آن تأثیر بسزایی دارد. با این وجود نظرات برخی از کارشناسانی که با بدنه دولت در ارتباط نیستند با متولیان کشاورزی متفاوت است، به طوری که عده نخست از بحرانی بودن سخن می‌گویند و عده دوم چندان به این مسأله معتقد نیستند.
همچنین برخی از طرفداران بحرانی بودن وضعیت خاک از نبود عزم جدی برای مقابله با این بحران سخن می‌گویند و دولتی‌ها تمام قد پای اقدامات خود ایستاده‌اند. با این وجود نباید از بیان دغدغه‌ها واهمه داشت و نسبت به خطراتی که احساس می‌شود بی‌تفاوت بود، بلکه به راحتی می‌توان نظرات مختلف را منعکس و پاسخ آنان را نیز مطرح کرد.
خاک بحرانی‌تر از آب
نماینده کشاورزان همدان در خانه کشاورز در گفت‌و‌گو با فارس با بیان اینکه متأسفانه سرعت تخریب خاک وضعیت بحرانی دارد، اظهار کرد: سخنانی که درباره بحران آب می‌گوییم درباره خاک شدت بیشتری دارد، اما چون آب در دسترس نیست بیشتر به فکر آن هستیم و از خاک به دلیل موجود بودن غافل هستیم.
ابوالقاسم سوزنچی با اشاره به اینکه تخریب خاک در دنیا ۷ تن در هکتار است، افزود: در حالی که در ایران تخریب خاک ۱۴ تن در هکتار است و این فاجعه بزرگ‌تر است چراکه برای بازسازی هر سانتیمتر مکعب ۱۵۰ سال زمان نیاز دارد.
وی با بیان اینکه نحوه کشت ما غلط است و عملا خاکورزی نداریم، افزود: البته چهار سال گذشته اقداماتی در وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته، اما این اقدامات کافی نیست.
رئیس انجمن صنفی کشاورزان شهرستان همدان با اشاره به اینکه کشاورزان بهاری هر ساله کشت سیب زمینی انجام می‌دهند، تصریح کرد: برای اینکه این اتفاق رخ دهد و خاک از پس پرورش محصول بر بیاید از کود استفاده می‌شود که بیش از ظرفیت‌های طبیعی است و زمین را دچار مشکل کرده است.
وی با بیان اینکه برای حل این مسأله باید آیش و تناوب را الزام کند، ادامه داد: مسؤولان و متولی کشاورزی استان به این مسأله اشراف دارند، اما موانعی از جمله تأمین معیشت کشاورزان وجود دارد که باعث می‌شود نتوانیم تمام قد برای حل این بحران ورود کنیم.
سوزنچی با اشاره به اینکه اگر آمایش سرزمین را انجام داده بودیم، و کشاورز را ملزم به رعایت می‌کردند، می‌توانستیم به حل مشکل امیدوار باشیم، خاطرنشان کرد: اگر اقدامات لازم را انجام ندهیم نمی‌توانیم آینده خوبی را پیش‌بینی کنیم.
وی با بیان اینکه در حوزه تغییر الگوی کشت اقدام عملی انجام نمی‌شود، گفت: کشاورز در این حوزه اطلاعات لازم را ندارد و متولیان کشاورزی باید در این حوزه بیشتر ورود کند.
انجام عملیات خاکورزی در بیش از ۱۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی بهار
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهار در گفت‌و‌گو با فارس خاک در کنار آب نیز حائز اهمیت است، گفت: اهمیت خاک در بحث اهمیت کمتر از آب نیست اگرچه به آب بیشتر پرداخت می‌شود.
هوشنگ کرمی با بیان اینکه در شهرستان بهار خاکورزی کشاورزی در حال انجام است، اظهار کرد: با توجه اقداماتی که ما و کشاورزان بر روی خاک برای حفاظت آن انجام می‌دهند، شاید وضعیت بهتری هم در استان و شهرستان بهار نسبت به سراسر کشور داشته باشیم.
وی با بیان اینکه در سراسر ایران فرسایش خاک، بالا است، اظهار کرد: در سال گذشته حدود ۱۰ هزار هکتار خاک ورزی حفاظتی اجرا کردیم که به معنای کمترین جابجایی در عملیات شخم است.
این مقام مسؤول با بیان اینکه در کشاورزی حفاظتی کمترین جابجایی را در خاک داریم، افزود: آب و هوا، جابجایی خاک و کمبود مواد آلی خاک باعث تخریب و فرسایش خاک می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه در کشور ما میانگین مواد آلی در خاک زیر یک درصد است، تصریح کرد: یکی از مسائلی که دنبال می‌کنیم افزایش مواد آلی خاک است تا هم ظرفیت نگهداری آب افزایش یابد و هم حاصلخیز شود.
کرمی با بیان اینکه این اقدام در دستور کار است و حتی به آن یارانه نیز تخصیص می‌یابد، ادامه داد: اراضی شهرستان بهار حاصلخیز بوده و شاید وضعیت بهتری نیز داشته باشد، اما در کل کشور وضعیت خاک نسبت به مناطق دیگر جهان مطلوب نیست و لازم است که اقدامات لازم انجام شود.
وی با اشاره به اینکه فرسایش خاک را در کشور نمی‌توان انکار کرد، خاطرنشان کرد: خشک بودن ایران باعث می‌شود که رطوبت خاک پایین باشد بنابراین مواد آلی خاک پایین و در نتیجه خاک فقیر است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهار با تأکید بر اینکه طی چند سال گذشته اتفاقات بسیاری انجام شده است، گفت: کاهش مصرف کود شیمیایی، اقدامات آبخیزداری و مسائل دیگر باعث می‌شود که وضعیت بهبود یابد، اما به اعتبارات زیادی نیز نیاز است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در گفت‌و‌گو با فارس با اشاره به اینکه خاک‌های مستعد و حاصلخیز استان همدان محدود است، اظهار کرد: خاک‌های مستعد استان همدان ۵۷۴ هزار هکتار است که به صورت هشت دشت استان در دشت‌های دامنه‌ای و رسوبی گسترده شده است.
ابراهیم فرامرزی با بیان اینکه بافت خاک استان همدان جزء بافت‌های متوسط تا نیمه‌سنگین است، افزود: بیش از ۶۵ درصد از اراضی آبی استان دچار کمبود فسفر، ۳۰ درصد دچار کمبود پتاسیم، بیش از ۸۴ درصد دچار کمبود روی، حدود ۹۰ درصد دچار کمبود آهن، ۳۰ درصد مبتلا به کمبود مس و ۳۴ درصد دچار کمبود منگنز هستند.
وی با اشاره به اینکه همه اراضی استان کمبود نیتروژن دارند، تصریح کرد: برای افزایش عملکرد و بهره‌وری مصرف آب در استان لازم است، کمبود این عناصر در هر کشتی برطرف شود تا بهره‌وری افزایش یابد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به اینکه بیش از ۶۴ درصد از اراضی استان زیر یک درصد است، ادامه داد: تنها چهار درصد از خاک‌های سطح استان همدان دارای مواد آلی بالای دو درصد است.
وی با تأکید بر اینکه کمبود مواد آلی یکی از معضلات اصلی خاک‌های استان است، خاطرنشان کرد: اسیدینه حدود ۹۶ درصد از اراضی استان بین هفت تا ۸.۵ درصد بوده و جزء خاک‌های قلیایی طبقه بندی می‌شود که این وضعیت مشکلات تغذیه‌ای زیادی برای محصولات کشت شده در چنین خاک‌هایی ایجاد می‌کند.
فرامرزی با اشاره به اینکه میزان فرسایش خاک به طور متوسط در ایران بین ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار در سال است، گفت: این میزان در استان همدان به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ تن در هکتار در سال است.
وی با تأکید بر اینکه ۲۴ مورد مطالعه در حدود ۸۰۰ هزار هکتار مطالعات خاک‌شناسی در استان انجام شده، اظهار کرد: مطالعات خاک‌شناسی نشان داده که بیش از ۷۰ درصد از اراضی استان همدان جزء خاک‌های جوان و کمتر توسعه‌یافته هستند که غنی از عناصر غذایی هستند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی همدان افزود: یکپارچه کردن قطعات کوچک و افزایش راندمان تولید، ایجاد کانال‌های سنتی و احداث جاده‌های دسترسی به مزارع و تسهیل انتقال نهاده‌ها و محصولات کشاورزی که در ۴۲ هزار هکتار از اراضی آبی استان اجرایی شده است یکی از اقدامات مهم در حوزه آب و خاک محسوب می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در سطح ۱۵۶ هزار هکتار از اراضی دیم و و آبی استان، کشاورزی حفاظتی انجام شده، تصریح کرد: طرح جامع خاک‌های استان نیز تهیه شده که در آن ظرفیت‌ها، معضلات، راهکار‌ها و اعتبارات لازم دیده شده که منتظر هستیم به طور جامع در کشور تدوین و به مجلس برای تصویب ارائه شود.
افزایش هر ساله کشاورزی حفاظتی در استان
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در گفت‌و‌گو با فارس با بیان اینکه بحران بزرگی در حوزه خاک نداریم، اظهار کرد: اگر حفاظت لازم را در حوزه خاک استان انجام ندهیم در آینده به مشکل برخواهیم خورد.
منصور رضوانی‌جلال با اشاره به اینکه با توسعه شهر‌ها شاهد از بین رفتن بهترین خاک‌ها هستیم، افزود: در دوران گذشته از کشاورزی حفاظتی کمتر استفاده کردیم در حالی که این اقدام باعث می‌شود مواد آلی خاک افزایش یابد.
وی با بیان اینکه در چند سال گذشته عملیات حفاظت از خاک با جدیت دنبال می‌شود، تصریح کرد: در سطح استان همدان در بیش از ۴۰ هزار هکتار تا کنون انجام شده و در هر سال نیز افزایش می‌یابد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه از کود حیوانی نیز برای توانمند کردن خاک بیش از گذشته استفاده می‌شود، ادامه داد: این نوع کود به خاک کمک می‌کند تا حفاظت خاک بهتر محقق می‌شود.
وی با بیان اینکه امروز با تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی آبی به شدت مقابله می‌شود، خاطرنشان کرد: ضمن آنکه کشاورزی حفاظتی استفاده می‌شود تا از خاک محافظت شود.
رضوانی‌جلال با اشاره به اینکه کشت انتظاری در حال اجراست، گفت: کشت دوم در مناطقی، چون شهرستان بهار متوقف شده است و کشت حبوباتی، چون نخود برای استراحت و تقویت خاک انجام می‌شود.
وی اظهار کرد: این مسأله باعث می‌شود نه تنها مواد آلی کاهش نیابد بلکه افزایش یابد و به حاصلخیزی خاک کمک شود.
حتی اگر بحرانی هم در خاک نداشته باشیم نباید منتظر بمانیم که رخ دهد و پس از بروز آن، به دنبال چاره باشیم. نباید فراموش کرد که در حوزه کشاورزی و تغییر عادات و رفتار‌های قدیمی کشاورزان موانع بسیاری وجود دارد، اما این موانع نباید باعث دلسردی و توقف اقدامات شود. هر چند بحران‌ها در حوزه آب و خاک منتظر ما نخواهند ماند.
