کد خبر: ۱۱۷۶۲۱
تاریخ انتشار: ۰۳ آبان ۱۳۹۴ - ۱۶:۲۱ 25 October 2015

نگاهی کارکردی به تعاون در سنت حسنه «وقف»


سنت حسنه «وقف» در دين مبين اسلام، از دير باز به عنوان مقوله اي فقهي- حقوقي مطرح بوده واز ابتدا تا كنون، اين سنت حسنه براي تعيين اهداف اسلامي پشتوانه مهم اقتصادي محسوب مي شده است.

« وقف؛ گسترش عدالت به سود نيازمندان جامعه( نگاهي به نقش وقف در زندگي اجتماعي)عنوان مقاله ايست كه از سوي آقاي دكتر مهدي طالب- استاد دانشگاه تران وكارشناس با تجربه وهمچنين مدرس مباحث تعاوني- در روزنامه«جام جم» مورخه17/3/1380 به چاپ رسيد. ايشان در نوشتار خود، پس از معرفي اجمالي پديده وقف به معرفي عمده ترين كاركردهاي وقف در طول تاريخ پرداخته تا با تكيه بر يافته هاي آن، راهكارهاي كلي وچشم اندازهاي عمومي از وقف را در شرايط امروز كشورمان ارائه دهند. كار كردهايي از نظر تامين شرايط لازم براي تشكيل خانواده ونيز گذران اوقات فراغت جوانان در شرايط فعلي جامعه كه از اهميت وي‍ژه اي برخوردار است. ايشان در ادامه با تفكيك وظايف ومسؤو ليت هاي مردم نسبت به هم وهمچنين وظايف دولت نسبت به مردم،طبق نظر فقهاي اسلام، بر امر تكافل اجتماعي تأكيد نموده ومواردي از كاركردهاي اين نظام اسلامي را مورد توجه قرار مي دهند.

نگارنده مقاله با استناد به بند دوم اصل 43 قانون اساسي از تعاون به عنوان سازمانهايي در جهت مديريت املاك ومستغلات موقوفه اي كه براي اشتغال جوانان تخصيص داده مي شود نام مي برند ودر ضمن پيشنهادي را به وزارت تعاون در خصوص برپايي همايش علمي در اين زمينه ارائه مي نمايند.

به جهت اهميت درخور توجهي كه اين موضوع در جامعه امروزي ما دارد. در اين نوشتار سعي مي گردد ابتدا چكيده اي از مقاله دكتر مهدي طالب رابازگو نمود وسپس در ادامه بحث، به تشريح .تبيين جايگاه ونقش تعاون در سنت حسنه«وقف» ورابطه اي كه بين اين دو وجود دارد بپردازيم.

وقف؛ گسترش عدالت به سود نيازمندان جامعه

(نگاهي به نقش وقف در زندگي اجتماعي)

وقف1اگر چه به نوعي در قبل از اسلام وجود داشته است، ولي عنايت وتوجه به اين سنت حسنه به تولد اسلام باز مي گردد كه توسط اهل بيت مطرح شده است به گونه اي كه از ان چنان توجهي برخوردار شده است به گونه اي كه از آن چنان توجهي برخوردار شده است كه در برهه هايي از تاريخ، تأمين مهمترين نيازهاي مستمندان را برعهده داشته است، پديده دولت به نحوي كه امروزه در برنامه ريزي هاي توسعه پايدار، مسؤوليت تنظيم برنامه هاي زندگي افراد جامعه را بر عهده دارد، در گذشته مطرح نبوده است وحكومت ها بيشتر به دفاع از مرزها ونظم عمومي مي پرداخته اند كه امروز بخشي از وظايف دولت را تشكيل مي دهند. در غياب دولتها، مردم با تكيه بر پديده وقف، احداث ونگهداري بسياري از مؤسسات عام المنفعه را به عهده داشته اند وحتي در مواردي موقوفات به مسائل ريز وحساس زندگي اجتماعي عنايت داشته وبراي تأليف قلوب وحتي جلوگيري از بروز اختلاف بين همسران اقدام مي كرده اند.

اولين موقوفه:

اولين موقوفه در اسلام را مربوط به پيامبر اكرم مي دانند. بنابر نل صحيح بخاري، رسول خدا زميني را وقف كرد ومنافع ان را براي ابن السبيل( در راه ماندگان) صدقه قرار داد.

وقف از صدقات جاريه2 است ودر دوراني كه هنوز دولت ومؤسسات دولتي به اين حد گسترده نبودند، خدمات عمومي ورفاهي توسط خيرين واز طريق وقف فراهم مي شد. مكاتب، مدارس، بيمارستان ها، حمام ها، كاروانسراها، پل ها وامثالهم از طريق وقف فراهم شده ومورد استفاده خاص وعام بوده است.

نكته مهمي كه با نگاهي اجمالي به تاريخ حاصل مي شود، تبعيت وقف از نيازهاي عمومي جامعه در هر دوره اي بوده است؛ به اين ترتيب كه اگر در دوره اي بيمارستان ويا مدرسه بيشتر مورد توجه بوده، در دوره اي ديگر مثل دوره صفويه، ايجاد كاروانسراها ورباطها، لنگر گاه ها وآب انبارها رو به توسعه گذاشته اند.

علاوه بر اينها املاك زيادي وقف مجالس روضه خواني، برگزاري تعزيه خاندان رسول اكرم(ص) واطعام مستمندان در ليالي متبركه شده است كه هنوز دستمايه اصلي برگزاري مراسم مذهبي دركشور است.

مصارف وقف:

همانطور كه اشاره شد، در هر دوره با توجه به شرايط روز ونيازهاي اساسي جامعه، موقوفات به ثبت مي رسيده اند. مثلاً براي ايجاد مدرسه ويا تأمين هزينه هاي طلاب ويا فراهم كردن وسايل تحصيل، ايجاد آب انبار براي مصارف مردم در نقاط مختلف كشور، ايجاد پل، بازار وتأمين هزينه هاي نگهداري آنها از طريق وقف املاك وتخصيص درآمدهاي آنها براي مرمت وتعميرات اساسي صورت مي گرفته است.

ابن بطوطه از سياحان اسلامي در قرن هشتم در مسافرتي كه به نقاط مختلف كشورهاي اسلامي داشته، در مورد زوايا ويا خانقاه ها نوشته است:

«هر زاويه مخصوص گروه ودسته اي از فقرا ودرويشان است، بيشتر ساكنان اين زاويه ها از مردم عجم هستند كه داراي ادب وتربيت شايسته اي هستند. براي هر روز خادم خانقاه نزد هر يك از فقرا مي رود وبراي هر كدام غذايي را كه ميل دارند، مهيا مي كند. هنگامي كه بر سر خوان جمع مي شوند، براي هر يك، گرده نان وظرف غذاي جداگانه مي گذارند.

شبهاي جمعه به هر كدام مقداري شيريني داده مي شود. به هر كدام جامه زمستاني وتابستاني داده مي شود. در ماه هر كدام چند عدد صابون دارند ومزد رفتن به گرمابه به آنها داده مي شود.

جاي مردان بي زن از مردان متأهل جداست. هر يك مقداري از 20 تا30 درهم دارند. از شرايط سكونت در اين زاويه، حضور در نمازهاي پنجگانه است و...

در جاي ديگري وي راجع به اصفهان مي نويسد: در اصفهان به زاويه اي كه منسوب به يكي از شاگردان شيخ جنيد بوده است، وارد شده ودر تعريف آن مي نويسد:

خانقاه بزرگي است كه مردم از همه سوي بدانجا روي مي آورند وبه زيارت شيخ مي پردازند.در آنجا براي هر واردي طعام مهيا است وداراي گرمابه با شكوهي است، كه كف آن از سنگ فرش شده وديوارهايش با آجر كاشي تزيين شده است. اين حمام وقف است وهر كس مي تواند بي پرداخت مزد داخل گرمابه شود.

نكته مهم در موقوفات، تفكر وانديشه مردم نيكوكار بوده كه در هر دوره ودر هر مكان، متناسب با نيازهاي بارز ، املاك خود را وقف مي كرده اند. به طور مثال در خراسان، واقف خير انديشي موقوفه اي براي تهيه گوشت براي زناني گذاشته است كه در اثر سهل انگاريشان، گربه گوشت آنها را برده است. به منظور پرهيز از اختلاف، متولي مربوط براي اين موارد گوشت تهيه مي كرده است يا براي خريد ظرفي كه ناخواسته توسط زن خانه ويا خادم شكسته است، ما به ازاء مي پرداخته اند.

وقف از صدقات جاريه است ودر دوراني كه هنوز دولت ومؤسسات دولتي به اين حد گسترده نبودند، خدمات عمومي ورفاهي توسط خيرين واز طريق وقف فراهم مي شد. مكاتب، مدارس، بيمارستان ها، حمام ها، كاروانسراها، پل ها وامثالهم از طريق وقف فراهم شده ومورد استفاده خاص وعام بوده است.

اگر تأمين شغل را وظيفه دولت اسلامي بدانيم، مي توان وقف را براي تأمين وسايل وشرايط لازم براي گذران اوقات فراغت جوانان، بويژه در شهرهاي كوچك ودر مناطقي هدايت كرد كه نبود شرايط مناسب، آنان را خداي نكرده به طرف اعتياد ويا انحراف هاي اجتماعي سوق مي دهد.

بهره گیری از وقف برای حل مشکل جوانان

با عنايت به موارد فوق، چند نكته به عنوان نتيجه بحث قابل تأكيد است: وقف با اينكه مستحب است، ولي از آنجا كه در زمان حيات فرد وبطور عالمانه وآگاهانه صورت مي گيرد، مي تواند درآرامش روحي ورواني فرد از يك طرف وتعميم عدالت اجتماعي از طرف ديگر اثر زيادي داشته باشد.

قبول مسؤوليت جامعه در مقابل افراد واينكه فقرا ونيازمندان شرايط لازم براي كار وفعاليت را ندارند، مي تواند درتشويق افراد خير مؤثر افتاده تا با وقف املاك واموال خود، براي اشتغال جوانان، تأمين وسايل واسباب گذران اوقات فراغت به نحو درست وموافق با تعاليم انسان ساز اسلام گام برداند. اگر تأمين شغل را وظيفه دولت اسلامي بدانيم، مي توان وقف را براي تأمين وسايل وشرايط لازم براي گذراندن اوقات فراغت جوانان، بويژه در شهرهاي كوچك ودر مناطقي هدايت كرد كه نبود شرايط مناسب، آنان را خداي نكرده به طرف اعتياد ويا انحراف هاي اجتماعي سوق مي دهد.

بحث از دلايل اعتياد وگسترش انحرافات اجتماعي، خود مجال ديگر وفرصتي مناسب را طلب مي كند، ولي نمي توان از گسترش اعتياد نزد شاغلان خاصه شاغلاني كه درآمدهاي قابل توجهي دارند غافل بود.

در روستاهاي سر راه مشهد مقدس موقوفاتي وجود دارد كه درآمدش صرف خريد نفت ويا روغن براي چراغهايي مي شده است كه شبها بر بالاي بلندي براي راهنمايي زوار امام هشتم روشن مي كرده اند.

با بررسي«وقف نامه»3 هايي كه اخيراً مورد مطالعه قرار گرفته است، نكاتي از جمله احداث ونگهداري قنات، لوله كشي آب، احداث مريضخانه وتأمين هزينه هاي پزشك و... احداث مدرسه، احداث حمام، احداث پل بر روي رودخانه، اطعام كليه مردم از بزرگ وكوچك در ليالي نوزدهم وبيست ويكم ماه رمضان ويا نهم ودهم محرم، تهيه لباس كامل با كفش وجوراب براي پسران ودختران نيازمند در شب عيد، اعطاي مبالغي هر ساله به خانوده هاي مستحق، وقف املاك براي اهداف جمعيت هلال احمرو...

متأسفانه مطالعات انجام شده راجع به انحراف ها واعتياد چون جامعه مورد مطالعه اشكساني هستند كه در بند هستند، لذا اين توهم اغلب توسط محققان به جامعه القاء مي شود كه فقر دليل اعتياد است. با تأييد اينكه فاصله فقر وغنا زمينه مناسبي براي اعتياد مي سازد، ولي نبايد از اين واقعيت غافل بود كه براي گذران اوقات فراغت در حال حاضر براي جواناني كه فاصله زيادي به لحاظ ارزشها وباورها به نسل قبلي خود پيدا كرده است، مسأله اي است كه بسياري از شاغلان و افراد متوسط الحال را تهديد مي كند. آنها كه توان مالي لازم را دارند، آيا بهتر نيست كه به فكر نسل فرداي خود باشند و شرايطي را فراهم كنند كه اين نسل راه ابتذال و انحراف نپيمايد؟ اگر ديروز افراد خير به فكر دزديدن گوشت زنان خانه دار توسط گربه بودند، حال نبايد به فكر دزديدن فكر و توانايي هاي جوانانمان باشيم كه توسط دشمنان قسم خورده اين كشور اسلامي صورت مي گيرد؟

كمك به ازدواج جوانان

آيا ما نمي دانيم وقف را به سوي تأمين شرايط ازدواج جوانان هدايت كنيم؟ آيا افراد خيري پيدا نمي شوند كه واحدهاي مسكوني بسازند و تا 5 سال در اختيار زوجهاي جوان قرار دهند. از آنجا كه موقوفه را هيچگاه نمي توان فروخت، لذا واحدهاي مسكوني مزبور مورد استفاده جوانان زيادي قرار خواهد گرفت. آيا نمي توان موقوفاتي را وقف تهيه حداقل هاي زندگي براي زوجهايي كرد كه عدم ازدواج آنها بيشتر به دليل عدم توان تأمين وسايل زندگي است. از دولت اگر كار را بخواهيم، كافي است؛ دولت كه نمي تواند براي مردم زن بگيرد و به تأمين نيازهاي آنان بپردازد! پرداختن به اين موارد نيز از جمله مسائل اساسي جامعه ما است. امروز دولت در قالب برنامه هاي توسعه به احداث جاده، راه، پل، فرودگاه، بيمارستان و ... مي پردازد. اگر كسي مدرسه يا بيمارستاني بسازد، كسي نمي گويد چرا ساختي، ولي دولت اگر در برنامه هايش جاي آن را معلوم نكرده باشد، قادر به تأمين نيروهاي لازم براي آن نخواهد بود. اين مؤسسات رفاهي و گذران اوقات فراغت – چه هنري باشد چه غير آن – از ضروريات محيط هاي كوچك است. شهيد صدر، تأمين اجتماعي را از دو طريق مي دانند: يكي تكافل اجتماعي؛ يعني مسؤو ليت انسانها نسبت به يكديگر كه بنا به نظر بعضي از مراجع، بخشي از اين مسؤو ليت جنبه الزامي و يا واجب دارد و به عبارتي فريضه اي است در حد نماز و روزه. مثل نفقه همسر و فرزندان كه به عهده پدر است و يا تأمين زندگي والدين از كار افتاده اي كه توان اداره زندگي خود را ندارند، كه تأمين زندگي آنها وظيفه فرزندان پسر است. ديگري موضوع مسووليت دولت اسلامي است كه وظيفه تأمين سطحي مناسب از زندگي راه به عهده دارد. اين مسؤوليت به دليل سهيم بودن مردم در درآمدهاي جامعه – مثل زكات، خمس، ماليات هاي اسلامي و... مطرح مي شودو شهيد صدر در زمينه توازن اجتماعي، تأمين شغل، مسكن و تأمين سطح مناسبي از زندگي را وظيفه دولت مي داند. به بند دوم اصل 43 قانون اساسي نگاه كنيد كه تأمين شغل براي كساني را كه آمادگي كار كردن را دارند، ولي فاقد ابزار و امكانات هستند، وظيفه دولت مي داند كه بايد به صورت تعاوني از طريق وام بدون بهره يا هر راه مشروع ديگري كه نه موجب كارفرماي مطلق شدن دولت گردد و نه باعث تداول ثروت در دست گروهي خاص شود، محقق شود. اگر فرد يا افرادي پيدا شوند كه ملكي و يا مستغلاتي و يا كارخانه اي را از طريق وقف براي اشتغال جوانان تخصيص دهند، يقيناً اجر و ثواب اخروي خواهند داشت؛ ولي از آنجا كه نگهداري و مديريت چنين واحدهايي دشوارهايي دارد، بهتر است وزارت تعاون در اين مورد همايش علمي بر پا كند تا بتوان راجع به آنچه كه در قانون اساسي و قانون عادي در خصوص استفاده از موقوفات و بهره برداري از آنها با حفظ مالكيت مطرح شده است، به بحث پرداخت.

نقش و جايگاه تعاون در «وقف»

از آنجايي كه بيان فلسفه اجتماعي «وقف» مبين اين نكته است كه هدف از «وقف» ترسيم خط مشي صحيح جامعه و تعيين حضور مؤثر آن در فعاليت هاي اجتماعي است. لذا جايگاه و نقش تعاون در راستاي تحقق بخشيدن به اين هدف، بسيار تأثيرگذار و محوري مي باشد.[2] تعاون با استناد و توسل به آيات و احاديث ارتباط بسيار ملموس و نزديكي با سنت حسنه «وقف» پيدا مي كند. به طوريكه در آيه دوم از سوره مائده قرآن كريم آمده است: «و تعاونوا علي البر و التقوي و لاتعاونوا علي الاثم و العدوان» (سوره مائده آيه دوم) «يكديگر را در انجام كارهاي نيك و نيز در تقوي ياري دهيد و بر گناه و ستم همكاري نكنيد.» در واقع، اسلام تعاون را در انجام كارهاي نيك و اعمال و نيات خير مورد قبول قرار مي دهد و به آن سفارش مي كند و كلمه «بر» و «تقوي» را به معني انفاق در راه خدا به عنوان تنها راه وصول به حق و خير و منفعت به كار مي گيرد. به عبارت ديگر، تعاون يعني همكاري و مساعدت افراد با يكديگر از نظر رفع مشكلات و غفلت ها و خطرات اجتماعي يعني خطراتي كه از حيطه اقتدار و اداره فرد خارج بوده و با كمك يكديگر و مساعدت اجتماع بايد بر آنها فايق آمد. فكر تعاون از قديم به وسيله تعليمات مذهبي و اخلاقي تشويق گرديده و تعليمات مذهبي كمك بر افراد درمانده و ناتوان را توصيه كرده است. اسلام توجه خاصي به اين نوع اقدامات و كمكها داشته و به صورت مختلف توانگران را موظف به نگاهداري حيات افراد از گرسنگي، مرض، سرما و گرما نموده و آنها را در مقابل بهداشت و مسكن در زندگي روزانه افراد بي بضاعت مسؤول مي داند. بنابراين در قرآن كريم، در آيات متعدد نسبت به تعاون، صدقات و احسان و زكات دستورات صريحي داده شده است. به علاوه، در اسلام تعاون و كمك، علاوه بر آنكه جنبه احسان و نيكي دارد. در موارد متعددي مانند پرداختهايي بابت خمس و زكات و غيره واجب است و در حقيقت جزء وظايف اصلي مسلمانها است و بنابراين تنها جنبه احسان و خيريه ندارد. پيامبر اكرم (ص) در حديثي مي فرمايند: «اني اخوف ما اخاف علي امتي ان تكثير اموالهم فيحاسدون فيقتلون» (بسيار مي ترسم و نگران آن هستم كه در ميان امت من روزي ثروت عده اي زياد شود و به حسادت و تفاخر و تكاثر در اموال كشيده شوند و يكديگر را بدرند و بكشند). آيا ما نمي توانيم وقف را به سوي تأمين شرايط ازدواج جوانان هدايت كنيم؟ آيا افراد خيري پيدا نمي شوند كه واحدهاي مسكوني بسازند و تا 5 سال در اختيار زوجهاي جوان قرار دهند. از انجا كه موقوفه را هيچگاه نمي توان فروخت، لذا واحدهاي مسكوني مزبور مورد استفاده جوانان زيادي قرار خواهد گرفت.

نكته ظريف و درخورد توجهي كه از اين حديث نبوي استنباط مي گردد، استعمال مفاهيمي چون تكاثر ثروت و خطرات ايجاد آن در جامعه اسلامي است، به طوريكه اين امر در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به خوبي تجلي و نمود پيدا كرده است. قانون اساسي، تعاون را يكي از روشهاي ريشه كني فقر و محروميت جامعه به شمار مي آورد و در اصل 43 بند دوم قانون اساسي اذعان مي دارد: «تأمين شرايط و امكانات كار براي همه به منظور رسيدن به اشتغال كامل و قرار دادن وسايل كار در اختيار همه كساني كه قادر بكارند ولي وسايل كار ندارند، در شكل تعاوني، از راه وام بدون بهره يا هر راه مشروع ديگر كه نه به تمركز و تداول ثروت در دست افراد و گروههاي خاص منتهي شود و نه دولت را به صورت يك كارفرماي بزرگ مطلق درآورد. اين اقدام بايد با رعايت ضرورتهاي حاكم بر برنامه ريزي عمومي اقتصادي كشور در هر يك از مراحل رشد صورت گيرد و يا در اهداف بخش تعاون قانون اساسي نيز به خوبي روح حديث نبوي رسول اكرو (ص) دنبال و تعقيب و تبلور مي يابد از جمله: - پيشگيري از تمركز و تداول ثروت در دست افراد و گروههاي خاص جهت عدالت اجتماعي. – پيشگيري از انحصار ، احتكار ، تورم و اضرار به غير. امام راحل مان نيز با درك اهميت وافر «وقف» در سخناني مي فرمايند: «اگر تبليغات دولت رايج شود، خواهيد ديد كه از همين نذر و وصيت و وقف چه خدمتهايي به كشور و توده مي شود و بي شك، نيمي از اداره كشور را اينگونه چيزها مي چرخاند»

نتيجه گيري

با تمامي تفاسيري كه در بالا در خصوص ارتباط و نقش تعاون در وقف ذكر گرديد، در عالم واقع، نكته پر اهميت دست يافتن به رهيافتهايي براي عينيت بخشيدن به اهداف «وقف» و همچنين اهداف بخش تعاون مي باشد كه از آنچه ذكر گرديدسنخيت متجانس و مكملي با هم دارند و از طرفي، در آغوش كشيدن اين مقصود تنها با توسل به اقدامات كارشناسانه و سلسله مباحث پردامنه از سوي متوليان امر وقف در كشور – يعني سازمان حج و اوقاف و امور خيريه- و هم از سوي بخش تعاون يعني وزارت تعاون محقق مي يابد. يعني همان مطلبي كه در مقاله آقاي دكتر طالب بدان تأكيد شد.

حال در پايان اين مبحث ذكر اين نكته ضروريست كه با توجه به فعاليتهايي كه سازمان حج و اوقاف و خيريه در زمينه موقوفات در كشور ما تحت پوشش قرار مي دهد كه از جمله آنها مي توان به :

- خدمات ديني و نشر فرهنگ و معارف اسلامي

- امور بهداشتي و درماني

- امور ساختماني و عمراني

- امور اجتماعي و تعاون عمومي

- امور اوقافي

- و در نهايت خدمات اجتماعي اشاره نمود.

وجوه مشتركي بين فعاليتهاي سازمان متولي وقف و همچنين نهاد متولي بخش تعاون در كشور مي يابيم كه در برخي جهات به عينه در جهت موازي و يكساني طي طريق مي نمايند كه از اين جهت قابليت هاي بسياري به منظور هماهنگي بين دو نهاد و در نهايت كارآيي بيشتر فعاليت ها بوجود مي آيد. بنابراين بخش مهمي از نيات واقفين خيرانديش به رفع نيازهاي مادي و معنوي انسانها اختصاص يافته است و از آنجايي كه اين فرهنگ غني اسلامي تمامي زواياي اجتماعي، اقتصادي و سياسي جامعه را تحت پوشش قرار مي دهد لذا مفيدترين و ظريفترين نمونه هاي تعاون اجتماعي، نوعدوستي ، همبستگي و خودياريهاي گوناگون را در متون بسيار عميق و وقفنامه هاي بي شمار مي يابيم كه خود نشان دهنده وسعت و ژرفاي اين سنت پر افتخار اسلامي است. «روح تعاون و رسيدگي به امور ديگران در هر فردي بايد باشد، و حسن ختام اينكه، پروردگار براي كساني كه به كمك ديگران مي شتابند، پاداش در نظر گرفته و آنها را تشويق به فداكاري و تعاون و همياري مي نمايد و چه نيكوست شعري كه سعدي قرنها پيش به زبان آورد:

بني آدم اعضاي يكديگرند

كه در آفرينش ز يك گوهرند

چو عضوي به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

تو كز محنت ديگران بي غمي نشايد كه نامت نهند آدمي

پي نوشت ها :

1- «وقف» به معني نگه داشتن دائمي اصل مال و بهره برداري از منافع آن در جهت خيرات است، وقف در تاريخ اسلام 14 قرن سابقه درخشان دارد.

2- نام وقف در صدر اسلام «صدقه جاريه » بوده و اين عنوان از حديثي است كه از پيغمبر اسلام (ص) اين چنين نقل شده است: « بهترين يادگار و ميراثي كه انسان از خود به جاي مي گذارد 3 چيز است: 1) صدقه جاريه (وقف) كه اجر و مزدش به او مي رسد. 2) دانشي كه بعد از او (انسان) مورد عمل و استفاده واقع مي شود. 3) فرزند شايسته اي كه خيري در برداشته باشد.

3- «وقف نامه» سند معتبر و قانوني كه واقف. مشخصات كامل موقوفه و شرايط اداره مصرف عوايد آنرا به طور دقيق تعيين نموده است».

4- سنت حسنه وقف تأكيد اسلام بر بهروزي ، عباس خوش دل، روزنامه جام جم، 1380

5- آياتي كه در آنها از انفاق سخن به ميان آمده است:

«و از آنچه روزي شما كرديم در راه خدا انفاق كنيد، پيش از آنكه مرگ فرا رسد و با حسرت و افسوس بگوييد پروردگارا مرگ مرا اندكي به تأخير انداز تا صدقه و احساس بسيار نمايم و از نيكوكاران باشيم». (منافقون- آيه 10).

» اي گروه مؤمنان ؛ از آنچه روزي شما كرديم انفاق كنيد پيش از آنكه روزي بيايد كه نه كسي ( براي آسايش) چيزي تواند خريد و نه دوستي و شفاعتي بكار آيد و كافران در آن روز بسيار به خود ستم كرده اند. (بقره – آيه 254 ).

6- «حقوق تعاون» دكتر حسن حسني. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم ، تهران 1374 .

7- «نگاهي كوتاه به سنت نبوي وقف» تهيه و نشر: سازمان حج واوقاف و امور خيريه، تهران 1364 ، ص 18 .

منابع و مأخذ:

1- طالب ، مهدي. «وقف؛ گسترش عدالت به سود نيازمندان جامعه» نگاهي به نقش وقف در زندگي اجتماعي ، روزنامه جام جم، 17/3/1380 .

2- خوش دل ، عباس، «سنت حسنه وقف» تأكيد اسلام بر بهروزي» روزنامه جام جم، 20/3/1380.

3- حسني ، حسن. «حقوق تعاون، شركتهاي تعاوني، جلد اول، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم، تهران، سال 1374.

4- «نگاهي كوتاه به سنت نبوي وقف» تهيه و نشر : سازمان حج و اوقاف و امور خيريه. تهران، سال 1364.

5- شهابي، دكتر علي اكبر ، تاريخچه وقف در اسلام مندرج در كتاب ايرانشهر. نشريه كمسيون ملي يونسكو در ايران ، چاپخانه دانشگاه تهران، 1343 .

6- طالب، مهدي، تأمين اجتماعي چاپ ششم، دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد مقدس، 1378 .

7- صدر ، شهيد محمد باقر ، اقتصاد ما ترجمه بجنوردي. جلد اول و دوم.

8- خامنه اي ، سيد محمد، بيمه در حقوق اسلام، نشر فرهنگ اسلامي.



[1] کارشناسی ارشد جامعه شناسی از دانشگاه علامه طباطبائی

مزدک طاهرخانی[1]

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار